មេ

ពីWiktionary

មេ (mother, leader) ( ន. ) ម្ដាយ (ចំពោះ​តែ​សត្វ​តិរច្ឆាន) : មេ​ក្របី, មេ​គោ, មេ​មាន់, មេ​សេះ ...។ ដំរី​ញី, ទោះបី​នៅ​តូច​ពុំ​ទាន់​មាន​កូន, គេ​ច្រើន​ហៅ​ថា មេ ។ ពាក្យ​សម្រាប់​ហៅ​ស្រ្តី​ដែល​ក្មេង​ជាង​ឬ​ដែល​តូច​ទាប​ជាង, ដោយ​សេចក្ដី​ស្និទ្ធស្នាល ឬ​ស្មោះ​ស្មើ​ទៅ​រក, ហៅ​ចេញ​ចំ​ឈ្មោះ​ថា មេ​នេះ, មេ​នោះ (ដូច​ជា​ហៅ មេ ក, មេ ខ...); ឬ​មិន​ចេញ​ចំ​ឈ្មោះ​គ្រាន់​តែ​ថា មេ​នុ៎ះ, មេ​ហ្នឹង; ពុំ​នោះ​ហៅ​ដោយ​ទ្រគោះ​ចេញ​សម្ដី​ថា មេ ... ក៏​មាន (អ្នក​ខ្លះ​ប្រើ​ពាក្យ មេ នេះ​ក្លាយ​ទៅ​ជា មី ក៏​មាន) ។ របៀប​រាប់​បំណែក​ព្យញ្ជនៈ​ផ្សំ​នឹង​ស្រៈ​តាម​លំដាប់​ដូច​ជា : មេ​កកា, មេ​កក, មេ​កង, មេ​កច, មេ​កញ ជាដើម ។ មនុស្ស, សត្វ​ឬ​អ្វី​ដែល​ជា​ធំ, ជា​ប្រធាន, ជា​ចម្បង​លើ​គេ ដូច​ជា : មេ​កង មេ​របស់​ពួក​មួយ​ៗ ។ ឋានន្តរ​ស័ក្តិ​សម្រាប់​អាជ្ញា​កត់​ពន់ មាន​ស័ក្តិ​ចុះ​បន្ទាប់​ពី​អាជ្ញា​ហ្លួង​មក : មេ​កង​ពន្ធ​ស្រូវ, មេ​កង​ពន្ធ​ទាស (មាន​តែ​ក្នុង​សម័យ​ពី​ដើម) ។ មេ​កាព្យ ក្បួន​ឬ​បែប​ប្រាប់​របៀប​តែង​កាព្យ ។ មេ​ការ អ្នក​ដែល​ជា​មេ​លើ​កិច្ចការ​នី​មួយ​ៗ ។ ឈ្មោះ​ក្រុម​អ្នក​រាជការ ជាង​ឈើ​ក្នុង​ព្រះ​បរម​រាជ​វាំង : ក្រុម​មេ​ការ, មន្ត្រី​មេ​ការ ។ ឈ្មោះ​ក្រសួង​សម្រេច​កិច្ចការ​ហត្ថ​កម្ម​ផ្សេង​ៗ​ខាង​លើក​ថ្នល់, សង់​ស្ពាន, សង់​ផ្ទះ ... ក្នុង​កម្ពុជ​រដ្ឋ​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ : ក្រសួង​មេ​ការ, លោក​ចាងហ្វាង​មេ​ការ ។ មេ​កោយ គ្រាប់​អង្គញ់​ដែល​ដាំ​ជា​មេ និង​គ្រាប់​ដែល​ជា​កោយ​សម្រាប់​បោះ​ឬ​បាញ់ ។ ព. ប្រ. ពួក​អ្នក​ដែល​មាន​នាទី​ធំ​តូច​តាម​លំដាប់​គ្នា, គេ​តែង​និយាយ​ថា : ធ្វើ​ការ​ត្រូវ​ស្ដាប់​មេ​កោយ ឬ​ថា ចាត់​ការ​ឲ្យ​មាន​មេ​មាន​កោយ ។ មេ​ក្រាន មេ​ចង្ក្រាន គឺ​មេ​គ្រួ​ឬ​មេ​ផ្ទះ​មួយ​ៗ របស់​ពួក​ព្នង គឺ​ខ្មែរ​លើ​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ ។ មេ​ក្រុម ឬ មេ​គណៈ អ្នក​ដែល​ជា​ប្រធាន​លើ​ក្រុម​ឬ​ពួក​មួយ​ៗ ។ មេ​ខូច មេ​នាំ​ឲ្យ​ខូច​ខ្លួន​ផង ។ មេ​ខ្លោង មេ​ដំរី​ដែល​មាន​មាឌ​ធំ​សម្បើម​ជា​ប្រធាន​លើ​ហ្វូង ។ ព. ប្រ. មនុស្ស​ដែល​មាន​រូប​រាង​ធំ​ខ្ពស់​ជ្រងោ កាល​បើ​ដើរ​ចេញ​ទៅ​ណា​ឃើញ​ចង្គ្រោង​ជាង​គេ​រាល់​គ្នា ។ មេ​គណ (--មេ​គន់) មន្រ្តី​សង្ឃ​ដែល​មាន​សមណ​ស័ក្តិ​ខ្ពស់​ជាង​អនុ​គណ​គ្រប់​ស្រុក​ក្នុង​ខែត្រ ។ មេ​គណ​ក្រុង មេ​គណ​ក្នុង​ក្រុង ។ មេ​គយ អធិបតី​ក្នុង​រាជការ​គយ ។ មេ​គ្រែ ឈើ​បួន​កំណាត់​ដែល​ផ្គុំ​ភ្ជាប់​នឹង​គ្រែ ។ មេ​ចង្ហាន់ ស្ត្រី​អ្នក​ផ្គត់ផ្គង់​ចង្ហាន់ ។ មេ​ចោរ ចោរ​ដែល​ជា​ប្រធាន​លើ​អស់​ចោរ​ក្នុង​ពួក​ណា​មួយ ។ ពាក្យ​ជេរ​ឬ​បញ្ចោរ​ស្ត្រី​ដោយ​ទុក​ដាក់​ថា ជា​ចោរ​ឬ​ថា​ដូច​ជា​ចោរ; ឬ​ក៏​ប្រើ​ជា​ពាក្យ​សាមញ្ញ​ច្រឡោះ​បោះ​ជេរ​លែង​ប្រឡែង​ទៅ​រក​ស្ត្រី​ដែល​ស្និទ្ធស្នាល ដោយ​ស្មោះ​ស្មើ​ក៏​មាន : មេ​ចោរ​ខូច !, មេ​ចោរ​អន្តរធាន !... ។ មេ​ជើង មេ​ម្រាម​ជើង គឺ​ម្រាម​ជើង​ដែល​ធំ​ជាង​គេ ។ មេ​ដែក ដែក​មួយ​ប្រភេទ​ដែល​ស្រូប​ដែក​ដទៃ​បាន ។ មេ​ដៃ មេ​ម្រាម​ដៃ គឺ​ម្រាម​ដៃ​ដែល​ធំ​ជាង​គេ ។ មេ​ដំបូល មេ​របស់​ដំបូល គឺ​ឈើ​ដែល​ដាក់​បណ្ដាយ​លើ​ក្បាល​សសរ​ទ្រូង​ឬ​ចុង​ជើង​គក ។ មេ​ទ័ព មេ​របស់​កង​ទ័ព គឺ​មន្ត្រី​ដែល​ជា​អធិបតី​ត្រួតត្រា​ពួក​ទ័ព ។ មេ​ទាហាន មន្រ្តី​ដែល​មាន​អំណាច​ត្រួតត្រា​លើ​ពួក​ទាហាន​មាន​កំណត់​ចំនួន​ប៉ុណ្ណោះ​ៗ ក្នុង​បន្ទាយ​មួយ​ៗ​ឬ​ក្នុង​ក្រុម​មួយ​ៗ ។ មេ​ទឹក ទឹក​អន្លង់​ជាដើម​សម្រាប់​បើក, បង្ហូរ​ឬ​បាច​ដាក់​ស្រែ ។ មេ​បទ អ្នក​ដែល​ជា​មេ​បើក​បទ​ពំនោល​ល្ខោន ឬ​ជា​មេ​តាំង​ផ្ដើម​មុន​ក្នុង​ការ​សូត្រ​បទ​ឬ​ច្រៀង ។ មេ​បន្ទុក អ្នក​ដែល​ជា​ប្រធាន​ក្នុង​ការ​ទទួល​រង​បន្ទុក (អ្នក​ចិញ្ចឹម​រក្សា​គេ) ។ មេ​ផ្ទះ ស្រ្តី​ដែល​ជា​ប្រធាន​ក្នុង​ការ​ចាត់ចែង​កិច្ច​ការ​ក្នុង​ផ្ទះ (ប្រពន្ធ) ។ មេ​ពាក្យ ពាក្យ​ដែល​រៀប​រៀង​ជា​មេ​តាម​លំដាប់​អក្សរ (ដូច​យ៉ាង​របៀប​ពាក្យ​ក្នុង​វចនានុក្រម​នេះ) ។ មេ​ព្រើល មេ​នាំ​ឲ្យ​ព្រើល ។ មេ​ព្រៃ ឈ្មោះ​ក្រុម​រាជការ​ត្រួតត្រា​ខាង​ឈើ​ព្រៃ​ចម្រើន​ប្រយោជន៍​ក្នុង​រដ្ឋ​មណ្ឌល : ក្រុម​មេ​ព្រៃ, រាជការ​មេ​ព្រៃ ។ មេ​លេខ ឬ មេ​នព្វន្ត ពាក្យ​ដែល​ចង​ជា​មេ​ទន្ទេញ​ចំនួន​សំខ្យា​មាន​វិធី​ផ្សំ​ជាដើម សម្រាប់​ប្រើ​ក្នុង​វិជ្ជា​នព្វន្ត ។ មេ​វត្ត ចៅ​អធិការ​វត្ត : លោក​មេ​វត្ត ។ មេ​សូត្រ ពាក្យ​ដែល​ចង​ជា​មេ​ទន្ទេញ​ប្រាប់​វិធី​វេយ្យាករណ៍​បាលី​សម្រាប់​ប្រើ​ក្នុង​ការ​រៀន​បាលី​ភាសា (ខាង​វេយ្យាករណ៍​សំស្ក្រឹត​បែប​បុរាណ ក៏​មាន​មេ​សូត្រ​ដែរ) ។ មេ​ស្រុក ឬ មេ​ឃុំ មន្ត្រី​ជា​អធិបតី​ក្នុង​ឃុំ គឺ​ពញា​រក្សាភិបាល (ក្នុង​សម័យ​ឥឡូវ​ហៅ​ថា នាយ​សង្កាត់...) ។ មេ​ស្រែ អ្នក​ដែល​កាន់​កាប់​រក្សា​ស្រែ​ព្រះ​កេរ្តិ៍​ឬ​អ្នក​ដែល​មាន​ស្រែ​ច្រើន​ជួល​ឲ្យ​គេ​ធ្វើ ។ មេ​អ្នក​បា​អ្នក (ព. សា.) មនុស្ស​ដែល​មាន​អានុភាព​ស្មើ​នឹង​គេ​រាល់​គ្នា ឥត​មាន​អ្នក​ណា​សន្មត​ទុក​ដាក់​ឲ្យ​ជា​ប្រធាន​លើ​គេ​ទេ ក៏​ស្រាប់​តែ​ចេញ​ទែង សម្ដែង​អាការ​ជា​អ្នក​ត្រួតត្រា​ហែហៃ​លើ​គេ​ក្នុង​កិច្ចការ​អ្វី​មួយ គឺ​តាំង​ខ្លួន​ឯង​ជា​មេ​ជា​បា​លើ​អ្នក​ទាំងអស់ ។ល។ ព្រះ​មេ (ព. ប្រ.) ស្រូវ, អង្ករ, បាយ (ហៅ​ដោយ​ទុក​ដាក់​ថា​ជា​មេ​នៃ​អាហារ) ។