សម

ពីWiktionary
មើលផងដែរ ៖ សឹម, សូម, ស្មើ, សើម, ស្មៅ, ស្មា, និង សៀម

ខ្មែរ

ការបញ្ចេញសំឡេង

អក្ខរាវិរុទ្ធ និងសទ្ទតា សម
ឡាតាំងយានកម្ម sɑɑm
IPA (បមាណីយ) គន្លឹះ /sɑːm/


នាម

សម

  1. ស. ( ន. ) នេសាទុបករណ៍​មួយ​ប្រភេទ មាន​ផ្លែ​ដែក​មូល​ស្រួច​បី​ទន្ទឹម​គ្នា​ឥត​ងៀង មាន​ដង​ឈើ​ខ្លី​កោង​ក្ងក់ សម្រាប់​ចាក់​ត្រី ។ ប្រដាប់​មាន​ផ្លែ​ជា​ម្រាម​បួន​ទន្ទឹម​គ្នា​ជា​គូ​នឹង​ស្លាប​ព្រា សម្រាប់​កាន់​ចាក់​ចាប់​អាហារ​បរិភោគ ។
  1. ស. ( កិ. ) ហ្វឹក​ហាត់​ឲ្យ​ស្ទាត់, ហាត់​ជា​មួយ​គ្នា​ឲ្យ​ជំនាញ, ល្បង​គ្នា​មើល​ឲ្យ​ដឹង​ដំណើរ​ស្ទាត់​រាល់​ខ្លួន : អ្នក​ប្រដាល់​សម​ដៃ​គ្នា, លោក​សង្ឃ​សម​ធម៌, អ្នក​រៀន​បាលី​សម​ប្រយោគ ។

( គុ. ) ដែល​រញម​ស្លឹក ដោយ​ត្រូវ​កម្តៅ​ថ្ងៃ​ខ្លាំង ឬ​ជាំ​ទឹក​ជាដើម : ឈើ​សម​ស្លឹក ។

  1. សម សំ សំ. បា. ( គុ. ) ដែល​ស្មើ​គ្នា, ប៉ុន​គ្នា, ប្រហែល​គ្នា; ស្រដៀង​គ្នា : រូប​រាង​សម​គ្នា, ប្តី​ប្រពន្ធ​សម​គ្នា ។ ដែល​ល្មម​ល្អ​មើល, មិន​ទាស់​ភ្នែក, មិន​ឆ្គង : កាត់​សក់​សម, ស្លៀក​ពាក់​សម ។ ដែល​ត្រូវ, ត្រូវ​ដូច; សម​ដូច​ពាក្យ​គេ​ថា; និយាយ​ដូច្នេះ​មិន​សម​សោះ ! ។ល។ សម​គប់ កិ. គប់​រក, ចូល​គំនិត​គ្នា ។ សម​គួរ គុ. ល្មម, យ៉ាង​មធ្យម : ល្អ​សម​គួរ ។ ន. ដំណើរ​សម្ដែង​អាការ​កិរិយា​សុភាព​រៀប​រយ, ការ​ធ្វើ​បដិសណ្ឋារៈ​រក​គ្នា​ត្រូវ​បែប​បទ : មាន​សម​គួរ​ក​គ្នា ។ សម​គំនិត កិ. រួម​គំនិត​ជា​មួយ ។ សម​ជា និ. គួរ​ជា, ល្មម​ជា : សម​ជា​នឹង​បាន ។ សម​តែ និ. គួរ​តែ, ល្មម​តែ : សម​តែ​នឹង​ឲ្យ ។ សម​បី និ. គួរ​បី, គួរ​គប្បី : សម​បី​អ្វី​នឹង​ដល់​ម្ល៉ឹង !; មិន​សម​បី​នឹង​ទៅ​ជា​យ៉ាង​ហ្នឹង​សោះ ! ។ សម​បុណ្យ គុ. ដែល​គួរ​ដល់​បុណ្យ, ដែល​ល្មម​នឹង​បុណ្យ ។ សម​បើ និ. គួរ​បើ : មិន​សម​បើ​ដល់​ម្ល៉ឹង​សោះ ! ។ សម​បំណង កិ. ឬ កិ.​ វិ. បាន​ដូច​បំណង; ដែល​ត្រូវ​ត្រង់​តាម​បំណង: បាន​សម្រេច​ប្រយោជន៍​សម​បំណង ។ សម​ប្រកប កិ. ឬ កិ. វិ. បាន​កប​ដូច​ចិត្ត; ដែល​ត្រូវ​ចួន​ត្រូវ​ទំនង: រក​ស៊ី​សម​ប្រកប ។ សម​មាឌ កិ. ឬ. គុ. ល្មម​ដល់​មាឌ : ខ្លាំង​មិន​សម​មាឌ ។ សម​មាត់ កិ. ឬ គុ. គួរ​ដល់​មាត់, គួរ​ស្ដី​និយាយ, គួរ​ហើប​មាត់​ថា : មិន​សម​មាត់​នឹង​និយាយ​ទៅ​រក ។ សមរម្យ (--រំ) គុ. ឬ កិ. វិ. ដែល​ត្រូវ​បែប​ត្រូវ​យ៉ាង, មិន​ទាស់​ភ្នែក : ស្លៀក​ពាក់​សមរម្យ, រូប​ឆោម​សមរម្យ ។ សម​សក្ដិ ឬ --ស័ក្ដិ ន. ឬ គុ. អំណាច​ដ៏​សមរម្យ; អំណាច​ស្មើ; សម​បុណ្យ​សម​អំណាច ។ សមសារ (ម. ព. លំនាំ​សមសារ ផង) ។ សមសួន គុ. (សំ. បា. សម + ស. ស្វ់ន អ. ថ. សួន “ភាគ, ចំណែក, ប៉ែក”) មាន​ភាគ​ដ៏​សម, សម​តាម​ភាគ; សម​តាម​បែប, តាម​ភាព; ដែល​ត្រូវ​តាម​ខ្នាត: រូប​រាង​សមសួន; មាន​កម្ពស់​សមសួន ។ល។
  1. សម សៈម៉ៈ សំ. បា. ( គុ. ) ស្មើ, ស្មើ​គ្នា, ប៉ុន​គ្នា, ប្រហែល​គ្នា, ដូច​គ្នា (ព. ផ្ទ. វិសម) ។ ប្រើ​រៀង​ភ្ជាប់​ពី​ខាង​ដើម​សព្ទ​ដទៃ​បាន​តាម​គួរ​ដល់​ការ​ប្រកប : សម​គោត្ត ឬ--គោត្រ គោត្រ​ត្រូវ​គ្នា, សែ​ត្រូវ​គ្នា; អ្នក​ដែល​មាន​គោត្រ​ត្រូវ​គ្នា ។ សម​ចរិយា (សៈម៉ៈចៈរ៉ិយ៉ា) ការ​ប្រព្រឹត្ត​ស្មើ, ការ​កាន់​ធម៌​ស្មើ គឺ​មិន​លម្អៀង ព្រោះ​ស្រឡាញ់, ព្រោះ​ស្អប់, ព្រោះ​ល្ងង់, ព្រោះ​ខ្លាច (ម. ព. អគតិ ផង) ។ សម​ចារី អ្នក​ប្រព្រឹត្ត​ស្មើ, អ្នក​កាន់​ធម៌​ស្មើ (អ្នក​មិន​លម្អៀង​ដោយ​អគតិ ៤ យ៉ាង); បើ​ស្ត្រី​ជា សម​ចារិនី ។ សម​ចិត្ត ចិត្ត​ស្មើ; ចិត្ត​ស្មើ​គ្នា ។ សម​ចិន្ដា (--ចិន-ដា) គំនិត​ស្មើ​គ្នា ។ សម​ជាតិ ជាតិ​ស្មើ​គ្នា; ជាតិ​ត្រូវ​គ្នា ។ សម​ជាតិក ឬ--ជាតិកៈ អ្នក​ដែល​មាន​ជាតិ​ស្មើ​គ្នា (បើ​ស្ត្រី​ជា សម​ជាតិកា) ។ សម​ជីវិតា ការ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ស្មើ គឺ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ត្រូវ​តាម​ធម៌ តាម​ច្បាប់​មិន​ខ្ពស់​ៗ​ទាប​ៗ ។ សម​តេជះ តេជះ, អំណាច ស្មើ​គ្នា; អ្នក​ដែល​មាន​អំណាច​ស្មើ​គ្នា ។ សម​ទណ្ឌ (--ទ័ន) អាជ្ញា, ពិន័យ​ដែល​សម​នឹង​ទោស​ខុស ។ សម​នាម ឬ សមាន​នាម (សៈម៉ានៈ--) ឈ្មោះ​ត្រូវ​គ្នា; អ្នក​ដែល​មាន​ឈ្មោះ​ត្រូវ​គ្នា ។ សម​ភាគ ចំណែក​ស្មើ​គ្នា ។ សម​ភាព ភាព​ស្មើ​គ្នា, ដំណើរ​ស្មើ​មុខ​គ្នា (ម. ព. នេះ​ទៀត​ផង) ។ សម​វ័យ អាយុ​ស្មើ​គ្នា, ឆ្នាំ​ដំណាល​គ្នា ។ សម​វិជ្ជា ឬ--វិទ្យា ចំណេះ​ស្មើ​គ្នា ។ សម​វិទ អ្នក​ដែល​មាន​ចំណេះ​ស្មើ​គ្នា ។ សម​វិបាក ដែល​មាន​វិបាក​ស្មើ​គ្នា; អំពើ​ដែល​មាន​ផល​ស្មើ​គ្នា ។ សមានុភាព (សៈម៉ា--; សំ. បា. < សម + អានុភាវ) អនុភាព​ស្មើ​គ្នា; អ្នក​ដែល​មាន​អានុភាព​ស្មើ​គ្នា ។ល។

សំ សំ. បា. ( គុ. ) ដែល​ស្មើ​គ្នា, ប៉ុន​គ្នា, ប្រហែល​គ្នា; ស្រដៀង​គ្នា : រូប​រាង​សម​គ្នា, ប្តី​ប្រពន្ធ​សម​គ្នា ។ ដែល​ល្មម​ល្អ​មើល, មិន​ទាស់​ភ្នែក, មិន​ឆ្គង : កាត់​សក់​សម, ស្លៀក​ពាក់​សម ។ ដែល​ត្រូវ, ត្រូវ​ដូច; សម​ដូច​ពាក្យ​គេ​ថា; និយាយ​ដូច្នេះ​មិន​សម​សោះ ! ។ល។ សម​គប់ កិ. គប់​រក, ចូល​គំនិត​គ្នា ។ សម​គួរ គុ. ល្មម, យ៉ាង​មធ្យម : ល្អ​សម​គួរ ។ ន. ដំណើរ​សម្ដែង​អាការ​កិរិយា​សុភាព​រៀប​រយ, ការ​ធ្វើ​បដិសណ្ឋារៈ​រក​គ្នា​ត្រូវ​បែប​បទ : មាន​សម​គួរ​ក​គ្នា ។ សម​គំនិត កិ. រួម​គំនិត​ជា​មួយ ។ សម​ជា និ. គួរ​ជា, ល្មម​ជា : សម​ជា​នឹង​បាន ។ សម​តែ និ. គួរ​តែ, ល្មម​តែ : សម​តែ​នឹង​ឲ្យ ។ សម​បី និ. គួរ​បី, គួរ​គប្បី : សម​បី​អ្វី​នឹង​ដល់​ម្ល៉ឹង !; មិន​សម​បី​នឹង​ទៅ​ជា​យ៉ាង​ហ្នឹង​សោះ ! ។ សម​បុណ្យ គុ. ដែល​គួរ​ដល់​បុណ្យ, ដែល​ល្មម​នឹង​បុណ្យ ។ សម​បើ និ. គួរ​បើ : មិន​សម​បើ​ដល់​ម្ល៉ឹង​សោះ ! ។ សម​បំណង កិ. ឬ កិ.​ វិ. បាន​ដូច​បំណង; ដែល​ត្រូវ​ត្រង់​តាម​បំណង: បាន​សម្រេច​ប្រយោជន៍​សម​បំណង ។ សម​ប្រកប កិ. ឬ កិ. វិ. បាន​កប​ដូច​ចិត្ត; ដែល​ត្រូវ​ចួន​ត្រូវ​ទំនង: រក​ស៊ី​សម​ប្រកប ។ សម​មាឌ កិ. ឬ. គុ. ល្មម​ដល់​មាឌ : ខ្លាំង​មិន​សម​មាឌ ។ សម​មាត់ កិ. ឬ គុ. គួរ​ដល់​មាត់, គួរ​ស្ដី​និយាយ, គួរ​ហើប​មាត់​ថា : មិន​សម​មាត់​នឹង​និយាយ​ទៅ​រក ។ សមរម្យ (--រំ) គុ. ឬ កិ. វិ. ដែល​ត្រូវ​បែប​ត្រូវ​យ៉ាង, មិន​ទាស់​ភ្នែក : ស្លៀក​ពាក់​សមរម្យ, រូប​ឆោម​សមរម្យ ។ សម​សក្ដិ ឬ --ស័ក្ដិ ន. ឬ គុ. អំណាច​ដ៏​សមរម្យ; អំណាច​ស្មើ; សម​បុណ្យ​សម​អំណាច ។ សមសារ (ម. ព. លំនាំ​សមសារ ផង) ។ សមសួន គុ. (សំ. បា. សម + ស. ស្វ់ន អ. ថ. សួន “ភាគ, ចំណែក, ប៉ែក”) មាន​ភាគ​ដ៏​សម, សម​តាម​ភាគ; សម​តាម​បែប, តាម​ភាព; ដែល​ត្រូវ​តាម​ខ្នាត: រូប​រាង​សមសួន; មាន​កម្ពស់​សមសួន ។ល។

  1. សម សៈម៉ៈ សំ. បា. ( គុ. ) ស្មើ, ស្មើ​គ្នា, ប៉ុន​គ្នា, ប្រហែល​គ្នា, ដូច​គ្នា (ព. ផ្ទ. វិសម) ។ ប្រើ​រៀង​ភ្ជាប់​ពី​ខាង​ដើម​សព្ទ​ដទៃ​បាន​តាម​គួរ​ដល់​ការ​ប្រកប : សម​គោត្ត ឬ--គោត្រ គោត្រ​ត្រូវ​គ្នា, សែ​ត្រូវ​គ្នា; អ្នក​ដែល​មាន​គោត្រ​ត្រូវ​គ្នា ។ សម​ចរិយា (សៈម៉ៈចៈរ៉ិយ៉ា) ការ​ប្រព្រឹត្ត​ស្មើ, ការ​កាន់​ធម៌​ស្មើ គឺ​មិន​លម្អៀង ព្រោះ​ស្រឡាញ់, ព្រោះ​ស្អប់, ព្រោះ​ល្ងង់, ព្រោះ​ខ្លាច (ម. ព. អគតិ ផង) ។ សម​ចារី អ្នក​ប្រព្រឹត្ត​ស្មើ, អ្នក​កាន់​ធម៌​ស្មើ (អ្នក​មិន​លម្អៀង​ដោយ​អគតិ ៤ យ៉ាង); បើ​ស្ត្រី​ជា សម​ចារិនី ។ សម​ចិត្ត ចិត្ត​ស្មើ; ចិត្ត​ស្មើ​គ្នា ។ សម​ចិន្ដា (--ចិន-ដា) គំនិត​ស្មើ​គ្នា ។ សម​ជាតិ ជាតិ​ស្មើ​គ្នា; ជាតិ​ត្រូវ​គ្នា ។ សម​ជាតិក ឬ--ជាតិកៈ អ្នក​ដែល​មាន​ជាតិ​ស្មើ​គ្នា (បើ​ស្ត្រី​ជា សម​ជាតិកា) ។ សម​ជីវិតា ការ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ស្មើ គឺ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ត្រូវ​តាម​ធម៌ តាម​ច្បាប់​មិន​ខ្ពស់​ៗ​ទាប​ៗ ។ សម​តេជះ តេជះ, អំណាច ស្មើ​គ្នា; អ្នក​ដែល​មាន​អំណាច​ស្មើ​គ្នា ។ សម​ទណ្ឌ (--ទ័ន) អាជ្ញា, ពិន័យ​ដែល​សម​នឹង​ទោស​ខុស ។ សម​នាម ឬ សមាន​នាម (សៈម៉ានៈ--) ឈ្មោះ​ត្រូវ​គ្នា; អ្នក​ដែល​មាន​ឈ្មោះ​ត្រូវ​គ្នា ។ សម​ភាគ ចំណែក​ស្មើ​គ្នា ។ សម​ភាព ភាព​ស្មើ​គ្នា, ដំណើរ​ស្មើ​មុខ​គ្នា (ម. ព. នេះ​ទៀត​ផង) ។ សម​វ័យ អាយុ​ស្មើ​គ្នា, ឆ្នាំ​ដំណាល​គ្នា ។ សម​វិជ្ជា ឬ--វិទ្យា ចំណេះ​ស្មើ​គ្នា ។ សម​វិទ អ្នក​ដែល​មាន​ចំណេះ​ស្មើ​គ្នា ។ សម​វិបាក ដែល​មាន​វិបាក​ស្មើ​គ្នា; អំពើ​ដែល​មាន​ផល​ស្មើ​គ្នា ។ សមានុភាព (សៈម៉ា--; សំ. បា. < សម + អានុភាវ) អនុភាព​ស្មើ​គ្នា; អ្នក​ដែល​មាន​អានុភាព​ស្មើ​គ្នា ។ល។