ចឺម

ពីWiktionary

( កិ. ) សព្ទ​នេះ​ជា​ពាក្យ​ខ្មែរ​មាន​កំណើត​ថា ចិញ្ចើម ដោយ​សៀម​យក​ទៅ​ប្រើ តាំង​ពី​ក្នុង​សម័យ​បុរាណ​ព្រេង​នាយ, ដើម​ឡើយ, សៀម​សរសេរ ចិញចេិម គេ​អាន​ថា ជិនចឺម, គេ​ប្រែ​ជា​ភាសា​គេ​ថា គីវ័ អ. ថ. ឃិវ់ “ចិញ្ចើម” ប្រើ​ជា ន. មាន​ន័យ​ថា “ការ​យក​ម្សៅ​ក្រអូប​លាប​ក្បិត​ចិញ្ចើម​ទាំង​ពីរ” ក្នុង​ពិធី​មង្គល​ទាំងពួង មាន​ពិធី​កោរ​ជុក​កុមារា​កុមារី​ជាដើម តាម​ប្រពៃណី​របស់​ខ្មែរ​ក្នុង​សម័យ​បុរាណ​ព្រេង​នាយ ។ លុះ​ចំណេរ​កាល​មក​ខាង​មុខ, ពាក្យ​ ចិញ្ចើម (ជិនចឺម) នេះ​សៀម​លុប​ពាក្យ ចិញ (ជិន) ចោល ទុក​ឲ្យ​នៅ​តែ ចើម (ចឺម) មាន​ន័យ​ថា “លាប​ក្បិត​ម្សៅ​ក្រអូប ឬ​ប្រឆេះ​ទៀន​មង្គល​ត្រង់​ចិញ្ចើម​ទាំងពីរ” តាម​ប្រពៃណី​នោះ​ដដែល ឥត​កែ​ប្រែ​ទេ សៀម​កែ​តែ​ត្រង់ ចិញ្ចើម (ជិនចឺម) លុប ចិញ (ជិន) ចោល ទុក​ត្រឹម​តែ ចឺម មួយ​ម៉ាត់​ប៉ុណ្ណោះ, គេ​ប្រើ​ជា​ កិ.; ត​មក, សៀម​មិន​មែន​ប្រើ ចឺម ត្រឹម​តែ​លាប​ម្សៅ​ក្រអូប​ក្បិត​ចិញ្ចើម​ទាំង ២ នៃ​ជន​អ្នក​មាន​ខ្លួន​ឲ្យ​គេ​រៀប​ធ្វើ​ពិធី​ជា​មង្គល​ប៉ុណ្ណោះ​ឡើយ, ទោះ​វត្ថុ​អ្វី​ៗ ជា​ទ្រព្យ​របស់​ផ្សេង​ៗ​ក៏​ដោយ គេ​ក៏ ចឺម ដែរ ថា​សុំ​ឲ្យ​មាន​ស្រី​សួស្ដី​ត្រជាក់​ត្រជុំ​តទៅ ។ ខ្មែរ​ខ្លះ​ក្នុង​សម័យ​បុរាណ​ព្រេង​នាយ ដែល​ទៅ​នៅ​ឯ​ប្រទេស​សៀម​យូរ​ឆ្នាំ លុះ​វិល​ត្រឡប់​មក​នៅ​ឯ​ប្រទេស​កម្ពុជា​វិញ ក៏​នាំ​យក​សំដី​ថា ចឺម និង​ពិធី ចឺម គឺ​ក្បិត ចិញ្ចើម របស់​ខ្មែរ​បុរាណ​នេះ​ឯង​មក​ប្រើ​ផង​ដែរ, ក៏​នាំ​គ្នា​ហៅ​ថា ចឺម​ៗ ត​ៗ​គ្នា​រៀង​មក, ប្រើ​ពាក្យ ចឺម នេះ​ជា កិ. ។ ចឺម ក៏​គឺ ចិញ្ចើម ជា ន. ហ្នឹង​ឯង ។ ក្នុង​វចនានុក្រម ច្បាប់​រាជ​បណ្ឌិត្យ​ស្ថាន ប្រទេស​សៀម (ថៃ) បោះ​ពុម្ព​គ្រា​ទី ២ ព. ស. ២៤៩៨ ក៏​ប្រាប់​បញ្ជាក់​ថា ចឺម ខ្មែរ​ថា​ ចិញ្ចើម ដែរ គឺ​ប្រាប់​បញ្ជាក់​ថា​ជា​សំដី​ខ្មែរ ដែល​សៀម​យក​មក​ប្រើ​ជា ចឺម (នេះ​ជា​ប្រវត្តិ​របស់​ពាក្យ ចឺម គឺ ចិញ្ចើម ក្លាយ​ឃ្លាត​ជា ចឺម ។ ហៅ​ជា​ពាក្យ​ខ្មែរ​សុទ្ធ​ថា ក្បិត​ចិញ្ចើម កិ.; មង្គល​ក្បិត​ចិញ្ចើម គឺ​ក្បិត​ចិញ្ចើម​ដោយ​ម្សៅ​ក្រអូប ឬ​ដោយ​ប្រឆេះ​ទៀន​មង្គល គឺ​ទៀន​ដែល​គេ​អុជ​បង្វិល​ពពិល រួច​ហើយ​ គេ​បេះ​យក​មក​ក្បិត​ស្រាល​ៗ លើ​ចិញ្ចើម​ទាំង ២ ក្បិត​ខាង​ស្ដាំ រួច​ក្បិត​ខាង​ឆ្វេង) ។

  1. (ល្ខោន) តំណក់ម្សៅបីចំណុចជារាងត្រីកោណ ដែលក្បិតលើថ្ងាសតួព្រាហ្មណ៍ក្នុងរបាំព្រាហ្មណ៍។