សមាស

ពីWiktionary

ម៉ាស សំ. បា. ( ន. ) ការ​បង្រួម​ចូល; ការ​បំប្រួញ​ឲ្យ​ខ្លី, ឲ្យ​តិច​ចុះ, ឲ្យ​សង្ខេប ។ ព. វ. សព្ទ​តន្តិ​ភាសា​យ៉ាង​ដូច​បាលី​និង​សំស្រ្កឹត​ដែល​បំប្រួញ​បទ​តាំង​ពី​ពីរ​ឡើង​ទៅ​ឲ្យ​ជាប់​គ្នា​តែ​មួយ, ដូច​ជា : សមាន + អានុភាព > សមា-នានុភាព អានុភាព​ស្មើ​គ្នា ឬ​អ្នក​ដែល​មាន​អានុភាព​ប្រហែល​គ្នា; រាជ + វង្ស + អនុវង្ស > រាជ​វង្សានុវង្ស វង្ស​ស្ដេច​ធំ​និង​តូច ឬ​វង្ស​ស្ដេច​និង​វង្ស​ដែល​ជាប់​ក្រសែ​ស្ដេច ប៉ុន្តែ​ឃ្លាត​ក្លាយ​ហើយ; យ៉ាង​នេះ ហៅ​ថា បទ​សមាស ឬ សមាស​នាម ។ សមាស​កិរិយា ឬ --ក្រិយា (សៈម៉ាសៈកិរ៉ិយ៉ា ឬ --ក្រិយ៉ា) កិរិយា​សព្ទ​តន្តិ​ភាសា ដែល​មាន​សព្ទ​ដទៃ​រៀង​ភ្ជាប់​ពី​ខាង​ដើម​រួម​ជា​មួយ​ផង, ដូច​ជា មនសិ “ក្នុង​ចិត្ត” + ករោតិ “(គេ)ធ្វើ” > មនសិករោតិ (គេ) ធ្វើ​ទុក​ក្នុង​ចិត្ត, (គេ) យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់; សច្ឆិ “ជាក់​ច្បាស់” + កត្វា “ធ្វើ​ហើយ” > សច្ឆិ​កត្វា ធ្វើ​ឲ្យ​ជាក់​ច្បាស់​ហើយ, យល់​ជាក់​ហើយ (ព. វ.) ។ សមាស​ភាព (--សៈភាប) ភាព​នៃ​ការ​រួប​រួម​ចូល​ជា​មួយ​គ្នា, ដំណើរ​រួម​ចូល​ជា​មួយ​គ្នា : សមាស​ភាព​នៃ​គណៈ​រដ្ឋ​មន្រ្តី, សមាស​ភាព​របស់​គណៈ​កម្មការ ។ល។