អាជ្ញា
អាច-ញ៉ា បា.; សំ. ( ន. ) (អាណា) អំណាច; ការគ្រប់គ្រង; ពាក្យបង្គាប់, ការបង្គាប់បញ្ជា; បញ្ញត្តិ, ច្បាប់បញ្ញត្តិ, បញ្ញត្តិមានកម្រិត : ធ្វើតាមអាជ្ញា, ទទឹងអាជ្ញា ។ ខ្មែរប្រើពាក្យនេះសំដៅសេចក្ដីថា “រាជការ; អ្នកទទួលអំណាចពីរាជការ; បម្រើរបស់តុលាការឬរបស់រដ្ឋបាល” ជាដើមក៏មាន, ដូចជា អាជ្ញាកែនបរ; អាជ្ញាកត់ពន្ធ; អាជ្ញាកោះខ្លាំង; ទោសអាជ្ញា; ចោទជាអាជ្ញា ជាដើម ។ មើលពាក្យ រាជអាជ្ញា រដ្ឋអាជ្ញា ផង ។
- អាជ្ញាចក្រ : អាណាចក្រ ។ មើលក្នុងពាក្យ អាណា ទៀតផង ។
- អាជ្ញាកណ្តាល : មន្រ្តីដែលទទួលបង្គាប់ពីរាជការមុខក្រសួងហើយចេញទៅជាអ្នកកណ្តាល គឺមិនសមខាងណា, ជាអ្នកពិនិត្យការណ៍ឲ្យឃើញតាមសេចក្ដីពិត ។
- អាជ្ញាករ ឬ --ការិន : អ្នកប្រតិបត្តិតាមអាជ្ញា; អ្នកធ្វើតាមពាក្យបង្គាប់ (បើស្ត្រីជា អាជ្ញាការិនី) ។
- អាជ្ញាធរ (--ធរ) : អ្នកទ្រទ្រង់នូវអាជ្ញា គឺអ្នកកាន់អំណាច តាមសិទ្ធិដែលខ្លួនបានទទួលពេញលក្ខណៈ (បារាំង autorité) ។
- អាជ្ញាបក ឬ អាជ្ញាបកៈ (--បក់ ឬ--ប៉ៈកៈ) : អ្នកបង្គាប់បញ្ជា, អ្នកបញ្ជាការ; អ្នកបញ្ញត្តច្បាប់; អ្នកដាក់អាជ្ញា (បើស្ត្រីជា អាជ្ញាបិកា អ. ថ. --ប៉ិ--) ។
- អាជ្ញាបត្រ (--ប័ត) : សំបុត្របង្គាប់ជាផ្លូវរាជការ ។ ព. ទ. សំបុត្រអនុញ្ញាតមានកំណត់កាល គឺកំណត់ត្រឹមប៉ុណ្ណោះខែឬប៉ុណ្ណោះឆ្នាំ ដែលរាជការរដ្ឋបាល ចេញឲ្យដល់អ្នកដែលទទួលដេញយកមុខការរបរណាមួយផ្ទាល់ពីរាជការ ឬសំបុត្រដែលរដ្ឋបាលអនុញ្ញាតឲ្យរកស៊ីតែត្រឹមប៉ុណ្ណោះខែប៉ុណ្ណោះឆ្នាំ ។
- អាជ្ញានុការី : មន្រ្តីដែលរាជការមុខក្រសួងចាត់ឲ្យទៅបំពេញកិច្ចការផ្សេងៗ ។
- អាជ្ញាបទ : ខបញ្ញត្តិ, មាត្រាច្បាប់ ។
- អាជ្ញាបើកស្ម័គ្រ : អ្នកដែលកាន់ព្រះបរមរាជឱង្ការចេញទៅខែត្រក្រៅកត់ឈ្មោះពួកប្រជាពលរដ្ឋដែលស្ម័គ្រចិត្តចូលជាកម្លាំងនៃអស់លោកសេនាបតី-មន្រ្តីខាងក្នុង... (ប្រើតែក្នុងរជ្ជកាលពីដើម) ។
- អាជ្ញាភង្គ : (--ភ័ង-គៈ ឬ --ភង់) ការទទឹងអាជ្ញា; ការរឹងទទឹងអាជ្ញា; ការរឹងទទឹងស្ដាប់ច្បាប់បញ្ញត្តិ ឬមិនទទួលប្រតិបត្តិតាមពាក្យបង្គាប់ ។
- អាជ្ញាសាលា : (ព. ទ.) អ្នកដែលរាជការតាំងឲ្យមានមុខការជាជំនួយតុលាការ... (ត្រូវបានផលប្រយោជន៍ពីគូក្តីតាមកំណត់ ដែលច្បាប់អនុញ្ញាតឲ្យយក) ។
- អាជ្ញាសិទ្ធិ (--សិត) : អំណាចដាច់ខាត គឺអំណាចដែលព្រះរាជាទ្រង់ប្រោសព្រះរាជទានដល់មេទ័ព ក្នុងកាលមានសង្រ្គាម (ក្នុងរជ្ឋកាលនៃក្សត្រិយ៍ពីបុរាណ មានប្រោសព្រះរាជទានអាវុធណាមួយ ជាព័ស្តុតាងឲ្យមេទ័ពនោះកាន់ជាសម្គាល់ផង ហៅថា អាវុធអាជ្ញាសិទ្ធិ “អាវុធជាព័ស្តុតាងនៃអំណាចដាច់ខាត”) ។
- អាជ្ញាសឹក : ច្បាប់ដែលបញ្ញត្តប្រើក្នុងកាលកើតសង្រ្គាម (ច្រើនប្រើអំណាចម៉ឺងម៉ាត់ខុសពីច្បាប់ធម្មតា) : ច្បាប់អាជ្ញាសឹក (English: martial law; French: loi martiale)។
- អាជ្ញាហ្លួង : អ្នកដែលកាន់ព្រះបរមរាជឱង្ការចេញទៅកត់ពន្ធ គឺហូតយកពន្ធអំពីរបរនៃពួកប្រជាជនក្នុងរជ្ជសីមា មានស្រូវនិងផលដំណាំផ្សេងៗជាដើម : អាជ្ញាហ្លួងពន្ធស្រូវ អាជ្ញាហ្លួងអ្នកទាយផលស្រូវហើយហូតពន្ធ : អាជ្ញាហ្លួងពន្ធស្រូវខែត្របាទី ។
- អាជ្ញាហ្លួងពន្ធទាស : អាជ្ញាហ្លួងអ្នកយកពន្ធដំណាំផ្សេងៗ (ក្រៅពីស្រូវ) តាមច្បាប់បញ្ញត្តិ : អាជ្ញាហ្លួងពន្ធទាសខែត្របាទី (មានតែក្នុងសម័យពីដើម, សម័យឥឡូវពន្ធទាំងនេះនៅលើមន្រ្តីសង្កាត់ជាអ្នកទារ) ។
- អាជ្ញាអង្កេត : (ព. ទ.) មន្រ្តីដែលតុលាការចាត់ឲ្យទៅស៊ើបពិនិត្យបញ្ជាក់ការណ៍ឲ្យឃើញពិត (ម. ព. អង្កេត ឬ អង្កែត ផង) ។ល។
ខ្មែរ~អង់គ្លេស
[កែប្រែ]អាជ្ញា ( n ) [ʔaacɲaa] authority, jurisdiction; law, power, rule, governing, order; decree, command, instruction(s); official, agent
- ក្រុមអាជ្ញាពិសេស [krom~krommaʔ- ʔaacɲaa piʔsaeh~piʔseeh] : delinquent tax returns service
- ធ្វើតាមអាជ្ញា [tvəə taam ʔaacɲaa] : to work / do according to the law, follow orders
- រដ្ឋអាជ្ញា [roat~roattʰaʔ ʔaacɲaa] : state prosecutor
- រាជអាជ្ញា [riec ʔaacɲaa] : royal authority / jurisdiction; one who holds the king's authority; royal prosecutor
- អាជ្ញាអង្កេត [ʔaacɲaa ʔɑŋkeɛt] : investigator
- អាជ្ញាកណ្ដាល [ʔaacɲaa kɑndaal] : arbitrator, referee, intermediary, mediator, umpire
- អាជ្ញាករ [ʔaacɲaa kɑɑ] : one who follows / carries out orders
- អាជ្ញាការិន [ʔaacɲaa -----] See: អាជ្ញាករ
- អាជ្ញាគតិ [ʔaacɲaa keaʔteʔ] : common law
- អាជ្ញាធរ [ʔaacɲaa tʰɔɔ rɔɔ] : authorities, rulers
- អាជ្ញានិយម [ʔaacɲaa niʔyum] : authoritarianism, totalitarianism
- អាជ្ញានុការី [ʔaacɲaa -----] : envoy / agent (who holds power of attorney)
- អាជ្ញាបកៈ [ʔaacɲaa -----] : person who gives orders, person in command
- អាជ្ញាបត្រ [ʔaacɲaa bɑɑ trɑɑ] : official letter of instruction
- អាជ្ញាបត្រ [ʔaacɲaa bɑɑ trɑɑ] : official contract stating the time limit for a project
- អាជ្ញាបទ [ʔaacɲaa bɑt] : law, rules
- អាជ្ញាបើកស្ម័គ្រ [ʔaacɲaa baək smak] : person appointed by the king to register the names of army volunteers in all the provinces
- អាជ្ញាប័ណ្ណ [ʔaacɲaa ban] : license
- អាជ្ញាភង្គ [ʔaacɲaa -----] : resisting orders
- អាជ្ញាសាលា [ʔaacɲaa saalaa] : emissary of the court, bailiff, officer of the law
- អាជ្ញាសិទ្ធិ [ʔaacɲaa settʰiʔ~sət] : absolute authority given by the king to his military leader during wartime
- អាជ្ញាសឹក [ʔaacɲaa sǝk] : to be martial, warlike
- អាជ្ញាហ្លួង [ʔaacɲaa luǝŋ] : royal tax collector