ទូរទស្សន៍
តាមវចនានុក្រម សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ទូរទស្សន៍ មាននិយមន័យដូចតទៅ៖
ទូរទស្សន៍ ទូរៈទស់ បា. ( ន. ) (ទូរ “ឆ្ងាយ” + ទស្សន “ការឃើញ”) ការមើលឃើញបានក្នុងទីឆ្ងាយឬពីចម្ងាយ ។ ឈ្មោះគ្រឿងប្រដាប់វិទ្យាសាស្ត្រមួយយ៉ាង សម្រាប់បញ្ចាំងបញ្ជូនរូបភាពនិងសូរសព្ទទៅក្នុងទីឆ្ងាយបាន (បារ. Télévision ) ។
សព្វថ្ងៃនេះ ពាក្យថាទូរទស្សន៍ មានន័យពីរ៖
១.ជាឧបករណ៍អេឡិកត្រូនិក ប្រើប្រាស់នៅក្នុងផ្ទះ ដែលអាចទទួល រូបភាព សំឡេង និង អក្សរ ដែលបញ្ជូនពីស្ថានីយ៍ផ្សាយទូរទស្សន៍ ។ ២.ជាប្រព័ន្ធនៃឧបករណ៍បច្ចេកទេស ដែលប្រើសម្រាប់បញ្ជូនរូបភាព សំឡេង និង អក្សរ ពីទីកន្លែងមួយ ទៅកាន់ទិឆ្ងាយ (ពីរាប់គីឡូម៉ែត្រ ទៅរាប់រយ រាប់ពាន់ គីឡូម៉ែត្រ ។
ការបញ្ជូនរូបភាព សំឡេង និង អក្សរ អាចធ្វើទៅបាន ដោយប្រើប្រាស់ខ្សែកាប (cable)ឬដោយប្រើប្រាស់ហ្វ្រេកង់ស៍វិទ្យុ (radio frequency)។ យោងទៅតាមមធ្យោបាយ និង ទីតាំងនៃឧបករណ៍ផ្សាយ គេចែកទូរទស្សន៍ជាបីប្រព័ន្ធ៖ ទូរទស្សន៍ខ្សែកាប(cable television) ទូរទស្សន៍ផ្សាយនៅលើដី (terrestrial television)និង ទូរទស្សន៍ផ្សាយតាមផ្កាយរណប(satellite television) ។
បើគិតតាមលក្ខណៈនៃស៊ីញ៉ាល់ ដែលផ្សាយ គេចែកទូរទស្សន៍ជាពីរប្រភេទ៖ analogue television និង digital television ។
ទូរទស្សន៍ បានចាប់ផ្តើមបំរើសេវាដល់ប្រជាជនកម្ពុជា តាំងពីឆ្នាំ១៩៦០ប្លាយមកម៉្លេះ ។ កាលនោះមានឈ្មោះថា ទូរទស្សន៍ភូមិន្ទខ្មែរ ផ្សាយក្នុងប្រព័ន្ធ NTSC ហើយផ្សាយជារូបភាព ស-ខ្មៅ ។ ប្រព័ន្ធនេះត្រូវបានប្រើប្រាស់បន្តដោយរបប លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល៉ រហូតដល់ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដោយប្តូរឈ្មោះថា ទូរទស្សន៍ខ្មែរ។
ចាប់ពីថ្ងៃ ១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ មក របប លោក ប៉ុល ពត បានបំផ្ទុះស្ថានីយ៍ផ្សាយទូរទស្សន៍ ដោយចោទថា ជាប្រព័ន្ធសម្រាប់ផ្សាយវប្បធម៏ពាលាអាវ៉ាសែ បំរើតែវណ្ណៈសក្តិភូមិ ប្រតិកិរិយា និង ចក្រពត្តិនិយម ។
រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៨៥ ទើបកម្ពុជាមានលទ្ធភាពបង្កើត ទូរទស្សន៍ ឡើងវិញ ដោយមានកម្លាំងផ្សាយ ១គីឡូវ៉ាត់ អាចបញ្ជូនស៊ីញ៉ាល់បានចម្ងាយប្រហែល ៧០គីឡូម៉ែត្រជុំវិញស្ថានីយ៍ ។ លើកនេះ ទូរទស្សន៍ ត្រូវបានផ្សាយក្នុងប្រព័ន្ធ SECAM ជារូបភាពពណ៏ធម្មជាតិ ហើយមានឈ្មោះថា នាយកដ្ឋានទូរទស្សន៍។
នៅឆ្នាំ១៩៨៩ សហភាពសូវៀត បានជួយកសាងស្ថានីយ៍ទូរទស្សន៍ ចំនួន ៤ នៅខែត្រ កំពង់ចាម ខែត្របាត់ដំបង ខែត្រកោះកុង និង ក្រុងកំពង់សោម ។ ស្ថានីយ៍ទាំងនេះ មានកម្លាំងផ្សាយ ១០វ៉ាត់ អាចបញ្ជូនស៊ីញ៉ាល់បានចម្ងាយប្រហែល ២៥គីឡូម៉ែត្រជុំវិញស្ថានីយ៍ ។
ក្នុងឆ្នាំ១៩៩០ គេបានបង្កើតស្ថានីយ៍ទូរទស្សន៍ នៅខែត្ររតនគិរី មានកម្លាំងផ្សាយ ១០០វ៉ាត់ ។
ដល់ឆ្នាំ១៩៩១ គេបានប្តូរទៅផ្សាយក្នុងប្រព័ន្ធ PAL វិញ ហើយប្តូរឈ្មោះថា ទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា ។
ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៦ មក ទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា មានកម្លាំងផ្សាយ ១០គីឡូវ៉ាត់ តែពុំទាន់មានស្ទូឌីយោ សម្រាប់ថតកម្មវិធីនៅឡើយទេ ។ ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៦ នេះដែរ គេបានបង្កើតស្ថានីយ៍ទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា នៅខែត្រពោធិ៍សាត់ មានកម្លាំងផ្សាយ ១គីឡូវ៉ាត់ និង បានតម្លើងកម្លាំងផ្សាយអោយស្ថានីយ៍ទូរទស្សន៍ ខែត្របាត់ដំបង ដល់ ១គីឡូវ៉ាត់ដែរ ។
នៅខែមេសា ឆ្នាំ១៩៩៨ ប្រទេសជប៉ុន បានចំណាយអស់ថវិកាប្រហែលជាង ១៣លានដុល្លារ ជួយកសាងស្ថានីយ៍ផ្សាយថ្មី នៅភ្នំពេញ មានស្ទូឌីយោទំហំ ៣០០ម៉េត្រការ៉េ និងនៅក្រុងព្រះសីហនុ មានស្ទូឌីយោទំហំ ៦៤ម៉ែត្រការ៉េ ហើយតម្លើងកម្លាំងផ្សាយដល់ ១០០វ៉ាត់ ។
នៅចុងឆ្នាំ១៩៩៨ ទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា បានចាប់ផ្តើមបញ្ជូនស៊ីញ៉ាល់ ឡើងទៅផ្កាយរណប Thaicom-3 ក្នុងគោលបំណងពីរ៖ ទីមួយ ដើម្បីអោយស្ថានីយ៍នៅតាមបណ្តាខែត្រ អាចផ្សាយបន្តផ្ទាល់ពីស្ថានីយ៍កណ្តាល នៅភ្នំពេញ ។ ទីពីរ ប្រទេសចំនួន ១២៦ នៅក្នុងសកលលោកនេះ ក៏អាចទទួលស៊ីញ៉ាល់របស់ទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជាបានដែរ ។ សព្វថ្ងៃនេះ អ្នកនៅប្រទេសបារាំង និង សហរដ្ឋអាមេរិក ក៏អាចទស្សនាកម្មវិធីរបស់ ទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា បានដែរ ។ នៅដើមឆ្នាំ២០០៨ ទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា រួមនឹងក្រុមហ៊ុន Shin Corp.បានបង្កើតសេវាកម្មថ្មីមួយទៀត គឺ Cambodia DTH ដើម្បីអោយប្រជាជននៅចុងកាត់មាត់ញក អាចទទួលស៊ីញ៉ាល់របស់ ទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា បាន ។ តាមរយៈ Cambodia DTH នេះគេអាចស្តាប់វិទ្យុ FM95 FM97.5 FM98 FM103 និងទស្សនា ទូរទស្សន៍ប៉ុស្តិ៍លេខ៣ ទូរទស្សន៍ប៉ុស្តិ៍លេខ៥ ទូរទស្សន៍ប៉ុស្តិ៍អប្សរា ទូរទស្សន៍ប៉ុស្តិ៍បាយ័ន ទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា ទូរទស្សន៍ប៉ុស្តិ៍លេខ៩ ទូរទស្សន៍ Lao Star ទូរទស្សន៍ Lao National ។ ដើម្បីប្រើប្រាស់សេវាកម្មនេះ គេត្រូវតម្លើងថាសផ្កាយរណបទំហំ ៦០ស.ម. មានតម្លៃប្រហែល ១០០ដុល្លារអាមេរិក ។ អ្នកនៅចុងកាត់មាត់ញក សប្បាយចិត្តនឹងសេវាកម្ម Cambodia DTH នេះណាស់ ។
តាំងពីចាប់កំណើតមកម៉្លេះ ទូរទស្សន៍ គឺជាប្រព័ន្ធដែលគ្រប់គ្រង និង ដំណើរការផ្តាច់មុខដោយរដ្ឋ ។ នៅឆ្នាំ១៩៩៤ ក្រោមរបបប្រជាធិបតេយ្យ សេរី ពហុបក្ស ទូរទស្សន៍ឯកជន បានចាប់កំណើត ។ ដំបូងគេគឺ ទូរទស្សន៍ IBC ប៉ុស្តិ៍លេខ៥ ដែលមានលោក ថាក់ស៊ីន ស៊ីណាវ៉ាត្រា ជាថៅកែ ។ ទូរទស្សន៍នេះ ក្រោយមកដូរឈ្មោះជា ទូរទស្សន៍កងយោធពលខេមរៈភូមិន្ទ ដែលថៅកែជាប្រធានក្រុមហ៊ុន Cantana នៅប្រទេសថៃ ។ បន្តមកទៀតកើត៖ -ទូរទស្សន៍ខ្មែរ ប៉ុស្តិ៍លេខ៩ ដំណើរការដោយគ្រួសារខ្មែរ ត្រកូលឃុន កាន់Passport បារាំងផង -ទូរទស្សន៍អប្សរា ប៉ុស្តិ៍លេខ១១ -ទូរទស្សន៍ប៉ុស្តិ៍លេខ៣ ដំណើរការដោយ លោក ស៊ុម ឆាយ ជនជាតិថៃ -ទូរទស្សន៍បាយ័ន ប៉ុស្តិ៍លេខ២៧ -ទូរទស្សន៍ CTN ប៉ុស្តិ៍លេខ២១ និង ទូរទស្សន៍ My TV ប៉ុស្តិ៍លេខ២៩ ដំណើរការដោយ លោក គិត ម៉េង ខ្មែរមកពីអូស្ត្រាលី
ក្រៅពីទូរទស្សន៍ ដែលផ្សាយជាភាសាខ្មែរ នៅមានទូរទស្សន៍បរទេស ចំនួនពីរស្ថានីយ៍ទៀត បានដំណើរការផ្សាយនៅប្រទេសកម្ពុជា គឺ ទូរទស្សន៍បារាំង ប៉ុស្តិ៍លេខ២៣ និង ទូរទស្សន៍វៀតណាម ប៉ុស្តិ៍លេខ២៥ ។