Jump to content

អាចរិយ

ពីWiktionary

--ចៈរ៉ិយ៉ៈ បា.; សំ. ( ន. ) (អាចាយ៌, ខ្មែរ​សរសេរ​សម្រួល​ជា អាចារ្យ) អ្នក​ប្រដៅ​ឬ​ហាត់​មារយាទ; អ្នក​ប្រព្រឹត្ត​ល្អ, អ្នក​កាន់​ត្រឹមត្រូវ, អ្នក​ត្រឹមត្រូវ; អ្នក​ដែល​សិស្ស​ត្រូវ​គោរព, អ្នក​ធ្វើ​ប្រយោជន៍​ដល់​សិស្ស, អ្នក​បង្រៀន​ចំណេះ​គេ, គ្រូ, គ្រូ​បង្រៀន (ម. ព. អាចារ្យ ទៀត​ផង) ។ អាចរិយ​កតញ្ញូ អ្នក​ដឹង​គុណ​គ្រូ ។ អាចរិយ​គារវៈ (--រៈវៈ) ឬ--គោរព ការ​គោរព​គ្រូ : ពួក​សិស្ស​ត្រូវ​មាន​អាចរិយ​គារវៈ​គ្រប់​វេលា​រៀន ។ អាចរិយ​បរម្បរា (--ប៉ៈរុ័ម-ប៉ៈរ៉ា) អាចារ្យ​ត​ៗ​គ្នា​មក, អាចារ្យ​ច្រើន​តំណ : លទ្ធិ​របស់​អាចរិយ​បរម្បរា ។ អាចរិយ​បូជក ឬ--បូជកៈ (--បូជក់ ឬ--ប៉ូជៈកៈ) អ្នក​បូជា​អាចារ្យ គឺ​អ្នក​ដែល​មិន​ភ្លេច​គុណ​គ្រូ ហើយ​តែងតែ​បាន​នេះ​បាន​នោះ យក​ទៅ​ប្រគេន​ឬ​ជូន​គ្រូ​ជា​ញឹក​ញយ (បើ​ស្ត្រី​ជា អាចរិយ​បូជិកា) ។ អាចរិយ​បូជា ការ​ប្រគេន​ឬ​ជូន​អ្វី​ៗ​ដល់​គ្រូ; គ្រឿង​បូជា​អាចារ្យ ។ អាចរិយប្បាចារ្យ (--យុ័ប-ប៉ាចា; បា. អាចរិយប្បាចរិយ < អាចរិយ + ប + អាចរិយ; សំ. អាចាយ៌​ប្រាចាយ៌ < អាចាយ៌ + ប្រ + អាចាយ៌) អាចារ្យ​ដែល​ជា​ប្រធាន​ឬ​ជា​ប្រមុខ​របស់​អាចារ្យ គឺ​អាចារ្យ​របស់​អាចារ្យ​ឬ​គ្រូ​របស់​គ្រូ : ឱវាទ​នេះ​ជា​របស់​អាចរិយប្បាចារ្យ​ច្រើន​តំណ​មក​ហើយ ។ អាចរិយា​ព្យាករណ៍ ទំនាយ​គ្រូ ។ អាចរិយ​ភាគ ចំណែក​ដែល​ត្រូវ​បាន​អាចារ្យ, រង្វាន់​គ្រូ ។ អាចរិយ​ភាព ភាព​នៃ​អាចារ្យ, បែប​ភាព​ឬ​បែប​បទ​របស់​អាចារ្យ ឬ​សម្រាប់​អាចារ្យ ។ អាចរិយ​មត្ត (--ម៉ាត់) អ្នក​ដែល​ល្មម​ធ្វើ​ជា​គ្រូ​គេ​បាន ។ ព. វិ. ពុ. ភិក្ខុ​ដែល​មាន​វស្សា​និង​ចំណេះ​វិជ្ជា​ល្មម​ជា​គ្រូ​គេ​បាន (តាម​ពុទ្ធានុញ្ញាត) ។ អាចរិយ​វត្ត វត្ត​ប្រតិបត្តិ​ដែល​សិស្ស​ត្រូវ​ធ្វើ​ចំពោះ​គ្រូ។ អាចរិយ​វាទ វាទៈ​របស់​អាចារ្យ : ធម៌​វិន័យ​ខាង​ពួក​ពុទ្ធ​សាសនិក​ជន​មហា​យានិក​ជា “អាចរិយ​វាទ” (ព្រោះ​ប្រកាន់​តាម​វាទៈ​នៃ​អាចារ្យ​របស់​ខ្លួន​ៗ), ខាង​ហីន​យានិក​ជា “ថេរ​វាទ” (ព្រោះ​ប្រកាន់​តាម​បែប​បឋម​សង្គាយនា) ។ អាចរិយ​វាទី អ្នក​ដែល​ច្រើន​តែ​ពោល​អាង​វាទៈ​របស់​គ្រូ : ពួក​ពុទ្ធ​សាសនិក​ខាង​មហា​យាន​ជា “អាចរិយ​វាទី”, ខាង​ហីន​យាន​ជា “ថេរ​វាទី” ។ បើ​ស្ត្រី​ជា អាចរិយ​វាទិនី ។ អាចរិយុបជ្ឈាយ៍ អាចារ្យ​និង​ឧបជ្ឈាយ៍ ។ អាចរិយោវាទ ឱវាទ​នៃ​អាចារ្យ, ដំបូន្មាន​គ្រូ ។ល។