ការពិភាក្សា:បាទ

និយមន័យ[កែប្រែ]

(បាត) សំ. បា. ( ន. ) ជើង (រ. ស.) : ព្រះបាទ ។ ឃ្លា សង្កាត់របស់គាថា, របស់កាព្យឃ្លោង : បាទទី១, បាទទី២...។ ឈ្មោះប្រាក់បុរាណតម្លៃ ៦០ សេន : ប្រាក់បាទ ។

( និ. ) អើ; ពាក្យសម្រាប់បុរសឆ្លើយ : ឆ្លើយបាទ; ទៅកុំខានហ្ន៎, បាទ ! ។ ខ្ញុំព្រះបាទម្ចាស់ (បុ.) ខ្ញុំ, ខ្លួនខ្ញុំ; ពាក្យសម្រាប់[[មន្ត្រី]ស័ក្ដិតូច ឬ រាស្ត្រប្រជានិយាយទៅរកសេនាបតី, រដ្ឋមន្ត្រី; សរសេរជា ខ្ញុំប្របាទម្ចាស់ ក៏មាន ។ ខ្ញុំព្រះបាទ (បុ.) ខ្ញុំ, ខ្លួនខ្ញុំ; ពាក្យសម្រាប់មន្ត្រីស័ក្តិធំ តែមិនមែនសេនាបតី, មិនមែនជារដ្ឋមន្ត្រី និយាយទៅរកសេនាបតី ឬ មន្ត្រីស័ក្តិតូច ឬ ក៏រាស្ត្រប្រជានិយាយទៅរកមន្ត្រីស័ក្តិធំ ក្រៅពីសេនាបតី; សរសេរជា ខ្ញុំប្របាទ ក៏មាន ។ ខ្ញុំបាទ (បុ.) ខ្ញុំ, ខ្លួនខ្ញុំ; ពាក្យសម្រាប់មន្រ្តីថ្នាក់តូច ឬ រាស្ត្រនិយាយទៅរកមន្ត្រី ដែលមានស័ក្តិធំជាងខ្លួន ឬ ក៏រាស្ត្រនិយាយទៅរកផងគ្នា ដោយសេចក្ដីគោរព ។

ភាសាមួយចំនួនដែលខ្ចីពាក្យ បាទ ទៅប្រើ[កែប្រែ]

ពាក្យសំស្ក្រឹត បាទៈ (Pada ឬ pāda) នេះត្រូវបានគេខ្ចីយកទៅប្រើក្នុងភាសា នៃប្រទេសលោកខាងលិចមួយចំនួន ដែលនៅរក្សាន័យថា "ជើង" ដែរ ។

ភាសាក្រិក (Greek): pous
ភាសាឡាតាំង (Latin): pes
ភសាអង់គ្លេស : pedestrian (អ្នកដើរ), pedal (ឈ្នាន់), podium (ជើងទម្រ), podiatry ដូចគ្នានឹង chiropody (គ្រូពេទ្យព្យាបាលជើង ឬ ឆ្អឹង),
អត្ថន័យក្លាយ : step (ជំហាន, កាំ, ដំណាក់), stride (ជំហាន វែង ឬ ខ្លី); footprint (ស្នាមជើង), trace (ដាន); vestige (ដានជើង, សំណល់ក្រុងចាស់), mark (ស្លាកស្នាម)

ប្រពៃណីគោរពព្រះបាទ របស់ព្រះពុទ្ធ ក្នុងជំនឿ នៃព្រះពុទ្ធសាសនា[កែប្រែ]

ក្នុងប្រពៃណីពុទ្ធសាសនា ពាក្យ "បាទៈ" (pāda) គឺជាពាក្យ ដែលគេប្រើជានិមិត្តសញ្ញាតំណាង ស្នាមជើងព្រះពុទ្ធ ដែលជាការរំឭកដល់វត្តមានរបស់ព្រះពុទ្ធ កាលទ្រង់គង់នៅក្នុងចំណោមមនុស្ស និង បានយាងដើរដោយជើងទទេ ទៅផ្សព្វផ្សាយព្រះធម៌ ពន្យល់ប្រជាជនឲ្យស្គាល់សេចក្តីពិត និង មនុស្សធម៌ ។ ការសាងរូបសំណាកបាទជើងព្រះពុទ្ធ និង រូបកងចក្រ (ប្រដូចនឹងកង់រទេះ) គឺជាប្រពៃណីដើមដំបូងបំផុត ដែលអ្នកគោរព និង ដើរតាមព្រះពុទ្ធនាសម័យកាលនោះបានធ្វើតរៀងមក ។ ច្រើនសតវត្សរ៍ក្រោយពេលព្រះពុទ្ធចូលបរិនិព្វាន (ធ្វើកាលកិរិយា) មនុស្សបានបែកប្រាជ្ញា ច្នៃបង្កើតជារូបមនុស្ស តំណាងតួអង្គព្រះពុទ្ធ មានឈរ អង្គុយ និង សិង ច្រើនសន្ធឹក ដើម្បីរំឭក ។ នេះជាប្រពៃណី ជឿលើឥទ្ធិពលនៃលទ្ធិ "ទស្សនៈ" (Darśana) (មើលឃើញរូបព្រះអាទិទេពផ្ទាល់ភ្នែក) ដែលជនជាតិឥណ្ឌា និង អ្នកកាន់លទ្ធិព្រហ្មណ៍មួយចំនួនធំនៅតែប្រកាន់ជំនឿយ៉ាងមុតមាំ ។ សូម្បីតែក្នុងគម្ពីរព្រះត្រៃបិដក ក៏មាននិទានមួយនិយាយពីភិក្ខុ វក្កលិ (Vakkali) ជាសាវ័ករបស់ព្រះពុទ្ធ ក៏និយាយអំពីសទ្ធាក្នុងរឿង"ទស្សនៈ" (ឃើញ) នេះដែរ ។ កាលពីមិនទាន់បួសនៅឡើយ វក្កលិ ចាប់អារម្មណ៍តាមសំឡឹងមើលព្រះពុទ្ធគ្រប់ពេលដោយមិនចេះធុញទ្រាន់សោះ ដូច្នេះហើយទើបគាត់សម្រេចចិត្តចូលបួស ដើម្បីបាននៅក្បែរព្រះពុទ្ធ ។ ពេលបួសរួច គាត់ក៏នៅធ្វើកិច្ចការផ្សេងៗក្បែរព្រះពុទ្ធ ដើម្បីបានឃើញព្រះពុទ្ធរាល់ថ្ងៃ សូម្បីពេលហ្វឹកហាត់ចម្រើនសមាធិ (ឈាន) ក៏គាត់មិនទៅរកកន្លែងស្ងាត់កំបាំងដែរ គឺគាត់យករូបព្រះពុទ្ធធ្វើជាកសិណដើម្បីសមាធិ ។ ការធ្វើដូច្នេះរាល់វេលា សូម្បីពេលដែលខ្លួនគាត់ឈឺធ្ងន់ក្រោកពីគ្រែមិនចង់រួចផង ក៏គាត់ចង់ទៅឃើញព្រះពុទ្ធដែរ យូរទៅជារឿងដែលធ្វើឲ្យព្រះពុទ្ធធុញទ្រាន់ ទើបមានបន្ទូលទូន្មានភិក្ខុ វក្កលិ ថាកុំឲ្យគោរពរូបកាយរបស់ព្រះអង្គ ដែលធំក្លិឆ្អេះឆ្អាបនេះ ឲ្យយកធម៌មកពិចារណា វិញ ("The sight of my foul body is useless; he who sees the Dhamma, he it is that seeth me") ។

សូមតាមដានសាច់រឿងនេះ តាមរយៈកិច្ចសន្ទនារវាង ព្រះពុទ្ធ និង ភិក្ខុ វក្កលិ ដូចខាងក្រោម ។

(សម្រង់ពី សុត្តន្តបិដក សំយុត្តនិកាយ ខន្ធវគ្គ សៀវភៅលេខ ៣៣ ទំព័រទី ២៧២ វគ្គ ២១៥)

[២១៥] សម័យមួយ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់គង់នៅក្នុងវត្តវេឡុវ័ន ជា កលន្ទកនិវាបស្ថាន ជិតក្រុង រាជគ្រឹះ ។ សម័យនោះឯង ព្រះ វក្កលិ មានអាយុ មានអាពាធ ដល់នូវសេក្តីទុក្ខ មានជម្ងឺជាទម្ងន់ នៅក្នុងសាលារបស់ស្មូនឆ្នាំង ។ ព្រះ វក្កលិ មានអាយុ ក៏ហៅពួកភិក្ខុជាឧបដ្ឋាកមកថា ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ចូរអ្នកទាំងឡាយមក ចូរអ្នកទាំងឡាយចូលទៅគាល់ព្រះមានព្រះភាគ លុះចូលទៅហើយ ចូរថ្វាយបង្គំព្រះបាទារបស់ព្រះមានព្រះភាគដោយត្បូង តាមពាក្យរបស់ខ្ញុំថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ភិក្ខុឈ្មោះ វក្កលិ មានអាពាធដល់នូវសេចក្តីទុក្ខ មានជម្ងឺជាទម្ងន់ លោកថ្វាយបង្គំព្រះបាទាព្រះមានព្រះភាគដោយត្បូង ហើយអ្នកទាំងឡាយ ចូរពោលយ៉ាងនេះទៀតថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន សូមព្រះមានព្រះភាគស្តេចទៅរកភិក្ខុឈ្មោះ វក្កលិ ដោយសេចក្តីអនុគ្រោះ ។ ភិក្ខុអម្បាលនោះទទួលពាក្យរបស់ព្រះ វក្កលិ មានអាយុថា ករុណា អាវុសោ ហើយចូលទៅគាល់ព្រះមានព្រះភាគ ចុះចូលទៅដល់ហើយ ។បេ។ ក៏ក្រាបបង្គំទូលព្រះមានព្រះភាគដូច្នេះថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ភិក្ខុឈ្មោះ វក្កលិ មានអាពាធ ដល់នូវសេក្តីទុក្ខ មានជម្ងឺជាទម្ងន់ លោកថ្វាយបង្គំព្រះបាទាព្រះមានព្រះភាគដោយត្បូង មួយទៀត លោកពោលយ៉ាងនេះថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន សូមព្រះមានព្រះភាគស្តេចទៅរកព្រះ វក្កលិ ដោយសេចក្តីអនុគ្រោះ ។ ព្រះមានព្រះភាគទ្រង់ទទួល ដោយតុណ្ហីភាព ។

[២១៦] លំដាប់នោះ ព្រះមានព្រះភាគទ្រង់ស្បង់ប្រដាប់បាត្រ និង ចីវរហើយ ទ្រង់ស្តេចទៅរកព្រះ វក្កលិ មានអាយុ ។ ព្រះ វក្កលិ មានអាយុ បានឃើញព្រះមានព្រះភាគ កំពុងស្តេចមកអំពីចម្ងាយ លុះឃើញហើយ ក៏សម្តែងកិរិយាតតេះតតះលើគ្រែ ។ ទើបព្រះមានព្រះភាគត្រាស់នឹងព្រះ វក្កលិ មានអាយុដូច្នេះថា ម្នាល វក្កលិ ណ្ហើយចុះ អ្នកកុំតតេះតតះលើគ្រែឡើយ តថាគតនឹងអង្គុយលើអាសនៈដែលគេក្រាលហើយ ។ លុះព្រះមានព្រះភាគគង់ហើយ ទប់ត្រាស់នឹងព្រះ វក្កលិ មានអាយុដូច្នេះថា ម្នាល វក្កលិ អ្នកល្មមអត់ធន់បានខ្លះឬ អ្នកល្មមប្រព្រឹត្តទៅបានខ្លះឬ ទុក្ខវេទនាធូរថយមិនចម្រើនឡើង សេចក្តីធូរថយរមែងប្រាកដមិនចម្រើនឡើងទេឬ ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ខ្ញុំព្រះអង្គអត់ធន់មិនបានទេ ខ្ញុំព្រះអង្គប្រព្រឹត្តទៅមិនបានទេ ទុក្ខវេទនាជាទម្ងន់ចម្រើនឡើងដល់ខ្ញុំព្រះអង្គ មិនធូរថយទេ សេចក្តីចម្រើនប្រាកដឡើង មិនធូរថយទេ ។ ម្នាល វក្កលិ អ្នកឥតមានសេចក្តីរង្កៀសបន្តិចបន្តួចទេឬ អ្នកឥតមានសេចក្តីក្តៅក្រហាយអ្វីទេឬ ។ សូមទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោស ខ្ញុំព្រះអង្គមានសេចក្តីរង្កៀសជាច្រើន ខ្ញុំព្រះអង្គមានសេចក្តីក្តៅក្រហាយជាច្រើន ។ ម្នាល វក្កលិ ខ្លួនអ្នកមិនតិះដៀលអ្នកឯង ដោយសីលទេឬ ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ខ្លួនខ្ញុំមិនតិះដៀលខ្ញុំព្រះអង្គដោយសីលទេ ។ ម្នាល វក្កលិ បើខ្លួនអ្នកមិនតិះដៀលអ្នកឯងដោយសីលទេ ចុះអ្នករង្កៀសដូចម្តេច ក្តៅក្រហាយដូចម្តេច ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ខ្ញុំព្រះអង្គចង់ចូលទៅចួបព្រះមានព្រះភាគ តាំងពីយូរយារហើយ ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះអង្គមិនមានកម្លាំងកាយ ល្មមចូលទៅចួបព្រះមានព្រះភាគបានសោះឡើយ ។ កុំឡើយ វក្កលិ ប្រយោជន៍អ្វីដោយកាយសម្អុយ ដែលអ្នកឃើញហើយនេះ ។ ម្នាល វក្កលិ បុគ្គលណាមួយឃើញធម៌ បុគ្គលនោះឈ្មោះថាឃើញតថាគត បុគ្គលណាឃើញតថាគត បុគ្គលនោះឈ្មោះថាឃើញធម៌ ។ ម្នាល វក្កលិ ព្រោះថា កាលបើបុគ្គលឃើញធម៌ ឈ្មោះថាឃើញតថាគត កាលបើបុគ្គលឃើញតថាគត ឈ្មោះថាឃើញធម៌ ។ ម្នាល វក្កលិ អ្នកសំគាល់សេចក្តីនោះ ដូចម្តេច រូបទៀង ឬ មិនទៀង ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន មិនទៀង ។ ចុះរបស់ណាមិនទៀង របស់នោះជាទុក្ខឬជាសុខ ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ជាទុក្ខ ។ ចុះរបស់ណាមិនទៀង ជាទុក្ខ មានសេចក្តីប្រែប្រួលជាធម្មតា របស់នោះគួរដើម្បីយល់ថា នោះរបស់អញ្ នោះជាអញ នោះជាខ្លួនអញ្ដែរឬ ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន មិនគួរដើម្បីយល់ឃើញយ៉ាងនោះទេ ។ វេទនា ។ សញ្ញា ។ សង្ខារទាំងឡាយ ។ វិញ្ញាណទៀង ឬ មិនទៀង ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន មិនទៀងទេ ។បេ។ នោះជាខ្លួនអញដែរឬ ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន មិនគួរដើម្បីយល់ឃើញយ៉ាងនោះទេ ។ ព្រោះហេតុនោះ អរិយសាវ័កក្នុងសាសនានេះ ។បេ។ យល់ឃើញយ៉ាងនេះ ។បេ។ ក៏ដឹងច្បាស់ថា មគ្គភាវនាកិច្ចដទៃ ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីសោឡសកិច្ចនេះទៀត មិនមានឡើយ ។ លុះព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ទូន្មានព្រះ វក្កលិ មានអាយុ ដោយព្រះឱវាទនេះហើយ ក៏ក្រោកចាកអាសនៈស្តេចចេញទៅកាន់ភ្នំ គិជ្ឈកូដ ។

ប្រពៃណីគោរពជើង របស់អ្នកធំ, អវតារ, ទេពធីតា ឬ អាទិទេពនៃលទ្ធិព្រហ្មណ៍[កែប្រែ]

នៅក្នុងប្រពៃណីរបស់ជនជាតិឥណ្ឌា ការធ្វើប្រណាម ឬ ប្រណម (Pranāma ឬ charaṇa-sparśa) គឺជា ការយកដៃទៅប៉ះប្រអប់ជើង មនុស្សជាទីគោរពម្នាក់ ឬ របស់រូបសំណាក តំណាងរបស់អាទិទេពមួយ ដើម្បីសម្តែងការគោរព ។ ការធ្វើកិច្ចប្រណមនេះ គឺជាពិធីចម្បងមួយនៅក្នុងជំនឿលើឥទ្ធិពលនៃការបាន "ទស្សនៈ" (darshan, បានឃើញ) ។ នៅពេលធ្វើការគោរព ក្មេងៗយកដៃស្តាំរបស់ខ្លួន ទៅប៉ះប្រអប់ជើង របស់មនុស្សចាស់ នៅក្នុងគ្រួសារពួកគេ, រីឯ មនុស្សគ្រប់អាយុទាំងអស់ ធ្វើកិច្ចនេះ ដោយបង្អោនខ្លួន យកដៃស្តាំ (ហាមប្រើដៃឆ្វេង) ទៅប៉ះប្រអប់ជើង របស់គ្រូធំ (great guru), របស់មុទ្រា (murti, ឬ របស់រូបតំណាង អាទិទេពនានា ដែលមានកាយវិការ ឬ ដៃជើងច្រងេងច្រងាងបង្ហាញអំណាច) ឬ របស់រូបសំណាកតំណាង ទេវៈ (Deva) ផ្សេងៗ ដូចជាព្រះរាម និង ក្រឹស្នា ។ ពួកអ្នកកាន់លទ្ធិព្រាហ្មណ៍ ជឿថាតួអង្គព្រះរាម (Rama) ក្នុងរឿងរាមាយណៈ (Ramayana, រាមកេរ្តិ៍) គឺជាអវតារទី ៧ របស់ព្រះវិសណ្ណុ ហើយក្រឹស្នា (Krishna) គឺជាតួអង្គក្នុងរឿងមហាភារតយុទ្ធ (Mahabharata) គឺជាអវតារទី ៨ របស់ព្រះវិស្ណុ (Vishnu) ឬ ព្រះនារាយណ៍ ។ ជាទម្លាប់ក្នុងការសម្តែងការគោរព នៅពេលមនុស្សណាយកជើងប៉ះសៀវភៅ ឬ ឯកសារមួយ ឬ ប៉ះជើង ឬ ផ្នែកណាមួយ នៃរាងកាយ របស់បុគ្គលម្នាក់ ដោយចៃដន្យ បុគ្គលជាអ្នកធ្វើឲ្យប៉ះនោះ នឹងធ្វើការសុំខមាទោស តាមរយៈកាយវិការនៃដៃស្តាំ ពោលគឺ ជាដំបូងត្រូវយកម្រាមចង្អុល ទៅប៉ះវត្ថុនោះ (សៀវភៅ, ឯកសារ, ឬ ប្រអប់ជើងរបស់បុគ្គលដែលខ្លួនបានប៉ះ) រួចយកដៃស្តាំរបស់ខ្លួនមកប៉ះថ្ងាស ឬ ទ្រូង របស់ខ្លួនវិញ ។ កាយវិការនេះ ក៏ឃើញមានធ្វើចំពោះក្រដាសប្រាក់ផងដែរ ដែលពួកគេគោរពថា ជាការសម្តែងរូបរបស់ទេពធីតា ល័ក្ស្មី (អានថា ល័កស្មី) (Lakshmi) ជាទេពធីតាតំណាង ទ្រព្យ សម្បត្តិ ។ ទេពធីតា លក្ស្មី ជាគូស្នេហ៍របស់ព្រះវិស្ណុ ឬ ព្រះនារាយណ៍ ។

សូមបញ្ជាក់ថា ជនជាតិឥណ្ឌាគោរព ទេពធីតា សរស្វតី ថាជាស្ត្រី កំណាន់ ឬ គូស្នេហ៍ស្និទ្ធរបស់ព្រះព្រហ្ម ។ ពួកព្រាហ្មណិក ដែលកាន់ជើងខាងប្រុសៗ និង ព្រះព្រហ្ម មិនដែលទុកទេពធិតាអង្គនេះថា ជយា (មហេសី ឬ ប្រពន្ធ) របស់ព្រះព្រហ្មទេ ព្រោះពាក្យថា ប្រពន្ធ និង ប្រព័ន្ធ ដែលក្លាយមកពីពាក្យ ពន្ធ ប្រែថា ជាប់ជំពាក់ ឬ ចំណង ចងរួបរឹត ។ ពួកព្រាហ្មណិកនៅក្នុងបក្សនេះ មិនជឿថាព្រះព្រហ្មរបស់ពួកគេ ដែលមានអំណាចខ្លាំងពូកែ អាចបង្កើតចក្រវាឡ និង អ្វីៗសព្វយ៉ាងនៅលើផែន ដី រឿងអ្វីមកជាប់ជំពាក់នឹងស្រីអន់ៗម្នាក់នោះ ។ ចំណែកពួកព្រាហ្មណិក ដែលអ្នកកាន់ជើងស្រីៗ ឬ ទេពធីតា សរស្វតី វិញ បកស្រាយថា ទេពធិតា សរស្វតី (អានថា សៈ-រៈ-ស្វៈ-តី) គឺជាអង្គព្រះព្រហ្ម ជាតំណាងសភាវៈខ្លាំងអស្ចារ្យ (Shakti, សក្តិ) របស់ព្រះ ព្រហ្ម ។ ពួកព្រាហ្មណិកបក្សនេះ ក៏បកស្រាយថា រឿងរ៉ាវនៅលើអាកាសានោះ ព្រះនាង ក៏បានរួមដៃជាមួយព្រះព្រហ្ម ក្នុងការបង្កើតសកលលោក និង ផែនដី ។ ចុះមកដល់ដី ព្រះនាង គឺជារូបតំណាងចំណេះ (knowledge) ឬ ភាសា (language), តូរ្យតន្ត្រី (musics), សិល្បៈ (arts), និង វិទ្យាសាស្ត្រ (science) ។ សូម្បីពាក្យ សរទរដូវ (រដូវភ្លៀង) ក៏ជាការសម្តែងអំណាចរបស់ទេពធីតា សរទៈ (Sharada) ដែលជាឈ្មោះរបស់ទេពធីតា សរស្វតី ក្នុងភាសាកោនកណី (Konkani) របស់ជនជាតិឥណ្ឌា ភាគខាងលិច ព្រោះពួកគេគិតថាព្រះនាងចូលចិត្តភ្លៀង ។ តាមការស្រាវជ្រាវជាច្រើនបានរកឃើញថា សរស្វ័ត ឬ សរស្វតិ ជាឈ្មោះទន្លេបុរាណមួយ គឺទន្លេសរស្វតី (Saraswati River) ដែលបានរីងស្ងួត ក្លាយទៅជាវាលខ្សាច់មួយ នៅភូមិភាគពាយ័ព្យនៃប្រទេសឥណ្ឌាសព្វថ្ងៃ ។ ដើម្បីរំឭកដល់ទន្លេសរស្វតី ដែលបានផ្តល់ទឹកប្រើប្រាស់សម្រាប់វិស័យកសិកម្មផង និង ផ្តល់ភោគផលធម្មជាតិបានពីទន្លេផង ពួកឥណ្ឌាសម័យនោះបានបង្កើតរូបតំណាងមួយសម្រាប់រំឭកដល់គុណនៃទន្លេនោះ ។ ពួកគេជ្រើសរើសយក ទេពធីតា (ស្រី) ព្រោះតំណាងឲ្យភាពទន់ភ្លន់ផង, ខ្លាំងក្លាផង, និង ការផ្តល់កំណើតផង ជាជាងយក ទេវៈ (ប្រុស) មកធ្វើតំណាង ។

ប្រពៃណីឲ្យងារស្តេចថា ព្រះបាទ នៅក្នុងសង្គមខ្មែរ[កែប្រែ]

តាំងពីសម័យបុរាណ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន ទាំងប្រជារាស្ត្រ ទាំងមន្ត្រីរាជការខ្មែរ និយមសម្តែងការគោរពដល់ក្សត្រ (ស្តេច) របស់ខ្លួន និង ក្សត្រប្រទេសផ្សេងៗ ដោយប្រើពាក្យថា "ព្រះបាទ"អង្គនេះ ឬ ព្រះបាទអង្គនោះ ។ ទោះបីមានរាជសព្ទថា "ព្រះសិរ" (អានថា ព្រះសេ) សម្រាប់ប្រើសំដៅ "ក្បាល" ស្តេច ក៏ខ្មែរមិនប្រើ "ព្រះសិរ ជ័យវរ្ម័ន" ឬ "ព្រះសិរ អសោក" ដែរ ព្រោះស្តាប់ទៅ ឮសូរមិនពីរោះ ។ ម្យ៉ាងទៀត រាស្ត្រខ្មែរក៏ធ្លាប់កាន់ជំនឿព្រហ្មញ្ញសាសនាជោកជាំយូរឆ្នាំ មុនពេលពុទ្ធសាសនាផ្សាយមកដល់ ។ ដូច្នេះ ប្រពៃណីគោរពជើងអ្នកធំ ឬ ជើងស្តេច ដោយឱនក្បាលទៀបនឹងជើងនោះ គឺជាទម្លាប់ពិបាកកែប្រែ ។ ប៉ុន្តែ សម័យក្រោយ ប្រពៃណីលើកស្តេចឲ្យខ្ពស់សឹងស្មើអាទិទេព បានសាបរលាបអស់ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏យើងឃើញនៅសល់រាជសព្ទមួយចំនួន ដែលខ្មែរខ្លះនៅប្រើសម្រាប់និយាយគោរពដល់ក្សត្រខ្លួន ឧទាហរណ៍ ពាក្យថា បពិត្រព្រះករុណាថ្លៃវិសេសជីវិតតម្កល់លើត្បូង ខ្ញុំប្របាទ ... ជាដើម ។ បច្ចុប្បន្ន រាជសព្ទមួយចំនួន លែងមានការពេញនិយមសម្រាប់មហាជន និង សារព័ត៌មានហើយ ព្រោះរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីចែងថា ក្សត្រខ្មែរសោយរាជ្យ ប៉ុន្តែមិនដឹកនាំប្រទេស ពោលគឺព្រះអង្គគ្រាន់តែគង់ជានិមិត្តសញ្ញា នៃប្រមុខប្រទេស ប៉ុណ្ណោះ ។ ប៉ុន្តែ ដោយសារសព្វថ្ងៃ ខ្មែរភាគច្រើនកាន់ជំនឿព្រះពុទ្ធសាសនា ទើបយើងឃើញមានប្រពៃណីគោរពស្នាមបាទ (ស្នាមជើង) តំណាងអង្គព្រះពុទ្ធ ។ សព្វថ្ងៃ មនុស្សខ្លះមានជំនឿខុស ថែមទាំងបាននាំគ្នានិយាយថា ព្រះពុទ្ធបានយាងមកប្រកាសផ្សាយសាសនាក្នុងដែនសុវណ្ណភូមិ (ប្រទេសខ្មែរ) ហើយទ្រង់បានជាន់ព្រះបាទរបស់ព្រះអង្គ ទុកស្នាមបាទឲ្យមនុស្សជំនាន់ក្រោយគោរព ឧទាហរណ៍ ស្នាមព្រះបាទជាន់ទុកនៅរមណីយស្ថាន ភ្នំសន្ទុក នៅភូមិកកោះ, ឃុំកកោះ, ស្រុកសន្ទុក, ខេត្តកំពង់ធំ ។ ការពិត វាជាស្នាដៃរបស់មនុស្សសម័យមុន ដែលបានដាប់ថ្មឆ្លាក់ជារូបព្រះបាទតំណាងព្រះពុទ្ធ ព្រោះថានៅសម័យនោះ ខ្មែរមិនទាន់ផ្អើលសាងរូបព្រះពុទ្ធក្នុងទ្រង់ទ្រាយមានគ្រប់សរីរាង្គ ដើម្បីគោរពទេ ។ ពាក្យ "សន្ទុក" ជាការប្រើក្លាយមកពីពាក្យ "ជាន់ទុក" ។

ទីស្ថានគោរព ដែលមនុស្សសាងរូបព្រះបាទ សម្រាប់គោរព[កែប្រែ]

ពួកព្រាហ្មណិក និង ពុទ្ធសាសនិក បានសាងស្នាមព្រះបាទ (footprint) ច្រើនកន្លែង ទុកជាសក្ការៈ សម្រាប់បរិស័ទរបស់លទ្ធិរៀងៗខ្លួន ប្លែកគ្នាតែត្រង់រូបសំណាកព្រះបាទទាំងនោះ តាងឲ្យអ្នកណា ប៉ុណ្ណោះ ។ ខាងព្រហ្មញ្ញសាសនា ពួកអ្នកមានសទ្ធាបានសាងរូបបាទជើង (pāda) ឬ បាទមុទ្រា (pādamudrā) សម្រាប់តាងឲ្យទេវៈផ្សេងៗ នៃលទ្ធិហិណ្ឌូ (លទ្ធិព្រាហ្មណ៍) ឧទាហរណ៍ ស្នាមព្រះបាទតាងឲ្យជើងរបស់ព្រះ សិវៈ ជាដើម ។ រីឯ ខាងលទ្ធិពុទ្ធ ពួកបរិស័ទបានសាងរូបសំណាកបាទជើង សម្រាប់តាងឲ្យតួអង្គព្រះពុទ្ធ ។ ឧទាហរណ៍ នៅប្រទេសខ្មែរ គេឃើញមានរូបចម្លាក់ស្នាមព្រះបាទនៅភ្នំសន្ទុក និង នៅទីកន្លែងផ្សេងៗទៀតផងដែរ ។ នៅប្រទេស ស្រីលង្កា គេឃើញមានថ្ម ដែលដុះរៀងគ្នាស្រដៀងនឹងបាទជើងមនុស្ស ទើបគេនាំគ្នាហៅទីនោះថា ស្រីបាទ (Sri Pada) ឬ សមន្តកូដ (Samantakuta) និង ឈ្មោះផ្សេងៗទៀត ដែលអ្នកស្រុកនោះហៅតាមការនិយម ។ បើមាននរណាម្នាក់សួរពួកគេថា តើព្រះពុទ្ធបានមកកាន់កោះលង្កាតាមវិធីណា ពួកគេច្បាស់ជាឆ្លើយយ៉ាងមោទនៈថា "ហោះមក" ។ និទាននានាក្នុងព្រះត្រៃបិដក ដែលនិយាយអំពីបេសកកម្មផ្សាយសាសនារបស់ព្រះពុទ្ធ មិនដែលរម្លឹកឈ្មោះកោះលង្កា ឬ លង្កាទ្វីប ម្តងណាសោះ ។ អ្នកទេសចរណ៍អាចស្តាប់សាច់រឿងប្រតិដ្ឋដ៏អស្ចារ្យទាំងនេះ នៅតាមបណ្តាប្រទេសផ្សេងៗ ដែលកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា សូម្បីនៅជប៉ុន ក៏មានស្នាមព្រះបាទជាង ៣០០ កន្លែង ។ រីឯ នៅកោះលង្កាដ៏តូចមួយ មានស្នាមព្រះបាទលើសពី ១០០០ កន្លែង ។

ភ្នំ សមន្តកូដ ដែលមានសណ្ឋាន ដូចបាទជើង និង រូបចម្លាក់បាទជើងមនុស្ស ត្រូវបានមនុស្សកាន់សាសនាផ្សេងគ្នាចំនួន ៤ ដណ្តើមគ្នាប្រកាសថាជាស្នាមបាទជើង របស់មនុស្សសំខាន់ៗ ក្នុងសាសនារបស់ពួកគេ ។ ពួកព្រាហ្មណ៍ បានប្រកាសថា ស្នាមជើងនោះ គឺជារបស់ព្រះសិវៈ រីឯពួកអ្នកកាន់ពុទ្ធសាសនា បានប្រកាសថា គឺជា ស្នាមព្រះបាទរបស់ព្រះពុទ្ធ ។ ពួកអ្នកផ្សាយសាសនាគ្រិស្ត មកពីប្រទេសមួយចំនួននៅទ្វីបអឺរ៉ុប ពេលមកដល់កោះលង្កា ក៏ចាប់ផ្តើមប្រកាសថាស្នាមជើងនោះជារបស់ អាដាំ ក្នុងរឿងនិទានសួនច្បារអេដែន នៃគម្ពីរប៊ីប របស់គ្រិស្តសាសនា ព្រោះពួកគេចង់អូសទាញអ្នកកោះស្រីលង្កា ឲ្យបែរមកជឿតាមសាសនាពួកគេវិញ ។ ពួកមនុស្សកាន់សាសនាឥស្លាម ពេលច្បាំងឈ្នះពួកអ្នកកោះលង្កា និង ចូលត្រួតត្រា ខ្ទង់សតវត្សរ៍ ទី ១៥ ក៏តាំងអួតថា វាជាស្នាមបាទជើងរបស់ អាដាំ ដែរ ព្រោះថា ក្នុងគម្ពីររបស់ពួកគេ ក៏មាននិយាយអំពីតួអង្គសំខាន់ៗ ដែលមានសរសេរក្នុងគម្ពីរ តាល់មុដ (Talmud) របស់សាសនា យូដា របស់ពួក អ៊ីស្រាអែល ឬ គម្ពីរសញ្ញាចាស់ របស់ពួកគ្រិស្តសាសនា ។ ពួកអង់គ្លេសជាក្រុមមនុស្ស ដែលបានចូលមកដាក់នឹមអាណានិគមចុងក្រោយគេលើអ្នកស្រុកកោះលង្កា ។ ពួកនេះមានអំណាចខ្លាំងលើប្រទេសឥណ្ឌា និង កោះលង្កា ជិត ១០០ ឆ្នាំ ។ ពួកអង់គ្លេសបានប្តូរឈ្មោះភូមិ ស្រុក ភ្នំ ទន្លេ សមុទ្រ ស្ទើរគ្រប់កន្លែង ឲ្យមានលំនាំជាអង់គ្លេស ដើម្បីងាយនិយាយ និង សរសេរ ។ សូម្បីកោះលង្កា ក៏ត្រូវបានប្តូរទៅជា ស៊ីឡន (Ceylon) ដែរ ។ ហេតុនេះហើយ ភ្នំសមន្តកូដ ត្រូវបានពួកអឺរ៉ុបស្គាល់ថា កំពូលភ្នំអាដាំ (Adam's peak) ។ ពួកខ្លះក៏បានប្រកាសថា ស្នាមបាទជើងនោះគឺជារបស់ លោកថូម៉ាស (Saint Thomas) ព្រោះពួកជនជាតិ ព័រទុយហ្គាល់ ជាក្រុមមនុស្សកាន់សាសនាគ្រិស្តនិកាយកាតូលិក បានមកដាក់អាណានិគមលើកោះលង្កា មុនការមកដល់របស់ជនជាតិអង់គ្លេស ដែលកាន់គ្រិស្តសាសនានិកាយ ប្រូតេស្តង់ ។ ពួកព័រទុយហ្គាល ដូចជាពួកគ្រិស្តសាសនិក និកាយកាតូលិកទាំងឡាយនៅលើពិភពលោក និយមគោរពលោក ថូម៉ាស ដែលជាសាវ័កម្នាក់របស់ព្រះយេស៊ូ ថាជាមនុស្សបរិសុទ្ធ (São, Saint, San, Santa) ។ ដូច្នេះ ពួកនោះក៏បានតាំងប្រកាស ស្នាមបាទជើងលើភ្នំសមន្តកូដ ថាជា របស់លោក ថូម៉ាស ដើម្បីបង្ខំឲ្យប្រជាជនកោះលង្កា ដែលកាន់គ្រិស្តសាសនានិកាយកាតូលិក បន្តថ្វាយបង្គំទីតាំងដដែល ប៉ុន្តែក្នុងន័យផ្សេងវិញ ។

អានបន្ថែម[កែប្រែ]

ឯកសារយោង[កែប្រែ]

និយមន័យ[កែប្រែ]

ភាសា​មួយ​ចំនួន​ដែល​ខ្ចីពាក្យ បាទ ទៅ​ប្រើ[កែប្រែ]

ប្រពៃណី​គោរព​ព្រះបាទ ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ ក្នុង​​ជំនឿ​ នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា[កែប្រែ]

ប្រពៃណី​គោរពជើង​ របស់​អ្នក​ធំ, ​អវតារ, ទេពធីតា ឬ អាទិទេពនៃ​លទ្ធិព្រហ្មណ៍[កែប្រែ]

ប្រពៃណី​ឲ្យងារ​ស្តេច​ថា ព្រះបាទ នៅ​ក្នុង​សង្គម​ខ្មែរ[កែប្រែ]

ទីស្ថាន​គោរព​ ដែល​មនុស្ស​សាង​រូប​ព្រះ​បាទ​ សម្រាប់​គោរព​[កែប្រែ]

អាន​បន្ថែម​[កែប្រែ]

ឯកសារ​យោង[កែប្រែ]