Jump to content

ញាតិ

ពីWiktionary

ញាត បា.; សំ. ( ន. ) (ជ្ញាតិ) អ្នក​ដែល​រួម​ខ្សែ​លោហិត​នឹង​គ្នា​ខាង​មាតា​ឬ​បិតា; ដែល​ហៅ​ថា ញាតិ ៧ សន្ដាន ឬ ញាតិ ៧ ជួរ នោះ តាម​ន័យ​ក្នុង​គម្ពីរ​ពុទ្ធ​សាសនា លោក​ឲ្យ​រាប់​ថ្នាក់​ខាង​លើ ៣ ជាន់ គឺ​ថ្នាក់​មាតា​បិតា ១, ថ្នាក់​ជីដូន​ជីតា ១, ថ្នាក់​យាយ​ទួត​តាទួត ១; ថ្នាក់​ខាង​ក្រោម​ខ្លួន ៣ ជាន់​ទៀត គឺ​ថ្នាក់​កូន ១, ថ្នាក់​ចៅ ១, ថ្នាក់​ចៅ​ទួត ១ រួម​ជា ៦ ថ្នាក់, ជា ៧ ថ្នាក់​នឹង​ខ្លួន​យើង; មនុស្ស​ទាំង​ប៉ុណ្ណេះ​ហៅ​ថា ញាតិ ៧ សន្ដាន ។ តាម​ន័យ​ក្នុង​ច្បាប់​ក្រម​រដ្ឋប្បវេណី​ខ្មែរ​ឲ្យ​រាប់​ដូច្នេះ​ថា អ្នក​ដែល​កើត​ចេញ​មក​ពី​គោត្រ​តែ​មួយ ហៅ​ថា ញាតិ; មាន ២ ពួក គឺ ញាតិ​ជួរ​ខ្សែ​ផ្ទាល់ មួយ​ពួក, សាខា​ញាតិ មួយ​ពួក; ញាតិ​ជួរ​ខ្សែ​ផ្ទាល់​នោះ គឺ​អ្នក​ដែល​កើត​គ្នា​ត​ពី ១ ទៅ ១ តាម​លំដាប់ គឺ​ឪពុក, កូន, ចៅ, ចៅ​ទួត, ។ល។ រហូត​ដល់​ជាន់​ទី ៧, ញាតិ​ជួរ​នេះ​តាម​តែ​ថ្នាក់​ណា​នឹង​ថ្នាក់​ណា​ក៏​ដោយ​ ច្បាប់​ហាម​មិន​ឲ្យ​យក​គ្នា​ជា​ប្ដី​ប្រពន្ធ​ឡើយ; ឯ​សាខា​ញាតិ​នោះ​ គឺ​អ្នក​ដែល​កើត​ចេញ​ពី​គោត្រ​ជា​មួយ​គ្នា​ដែរ តែ​បែក​ទៅ​ជា​មែក​ដទៃ ដូច​យ៉ាង​បង​ប្អូន​បង្កើត, មា​មីង​និង​ក្មួយ, បង​ប្អូន​ជីដូន​មួយ ជីទួត​មួយ​ចុះ​រៀង​ទៅ; ញាតិ​ទាំង​ពីរ​ខាង​នេះ ច្បាប់​ឲ្យ​យក​គ្នា​ជា​ប្ដី​ប្រពន្ធ​បាន ពី​ត្រឹម​ថ្នាក់​ទី ៤ គឺ​ពី​ត្រឹម​បង​ប្អូន​ជីដូន​មួយ​ចុះ​រៀង​ទៅ ។ សព្ទ​នេះ បើ​រៀង​ភ្ជាប់​ពី​ខាង​ដើម​សព្ទ​ដទៃ​ទៀត អ. ថ. ញា-តិ ដូច​ជា ញាតិកម្ម (--ក័ម; បា.; សំ. ជ្ញាតិកម៌ន៑) កិច្ច​ការ, មុខ​ការ​របស់​ញាតិ ។ ញាតិ​កិច្ច (--កិច; បា.; សំ. ជា្ញតិក្ឫត្យ) ការ​រវល់​របស់​ញាតិ ។ ញាតិគារវៈ (--គារៈវៈ; បា. ញាតិគារវ; សំ. ជា្ញតិ​គៅរវ) សេចក្ដី​គោរព​ចំពោះ​ញាតិ គឺ​សេចក្ដី​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់ គួរ​សម, ឱន​លំទោន, កោត​ខ្លាច​ញាតិ​តាម​ជាន់ តាម​ថ្នាក់ ។ ញាតិ​ដោយ​សារ (ញាត​ដោយសា) ម. ព. ញាតិពន្ធ ឬ ញាតិ​ដោយ​ពន្ធ ។ ញាតិ​ទាយាទ (ញា-តិ-ទាយាត) ទ្រព្យ​សម្បាច់​របស់​ញាតិ; អ្នក​ដែល​ត្រូវ​ទទួល​ទ្រព្យ​សម្បាច់​របស់​ញាតិ; កូន​ប្រុស​ស្រី​របស់​ញាតិ ។ ញាតិ​ធម៌ (ញា-តិ--) ធម៌​របស់​ញាតិ; សេចក្ដី​សង្គ្រោះ​ដល់​ញាតិ : អ្នក​ដែល​បាន​ធ្វើ​បុណ្យ​ឧទ្ទិស​ផល ជូន​ដល់​បុព្វបុរស​ទាំងឡាយ​ឈ្មោះ​ថា​បាន​បំពេញ​ញាតិ​ធម៌​ដ៏​សម​គួរ​ហើយ ។ ញាតិ​ធីតា (--ធីដា; បា. ញាតិធីតុ > ញាតិ​ធីតា; សំ. ជ្ញាតិទុហិត្ឫ) កូន​ស្រី​របស់​ញាតិ ។ ញាតិបុត្ត ឬ ញាតិ​បុត្រ (--បុត; បា. ញាតិ​បុត្ត; សំ. ជា្ញតិ​បុត្រ) កូន​ប្រុស​របស់​ញាតិ ។ ញាតិ​ប្រេត (--ប្រែត; បា. ញាតិ​បេត, ញាតិប្បេត: សំ. ជ្ញាតិប្រេត) ប្រេត​ដែល​ជា​ញាតិ; ញាតិ​ដែល​ចែក​ឋាន ទៅ​កាន់​បរលោក​ហើយ : ឧទ្ទិស​ចំណែក​បុណ្យ​ជូន​ទៅ​ញាតិ​ប្រេត ។ ញាតិពន្ធ ឬ ញាតិ​ដោយ​ពន្ធ (ញាត-ពន់; បា. ញាតិ + ពន្ធ) ជន​ដែល​គេ​រាប់​ថា​ជា​ញាតិ ដោយ​ជាប់​ទាក់ទង​គន្លង​គ្នា គឺ​ញាតិ​ដោយសារ​ដូច​យ៉ាង ម្ដាយ​ក្មេក, ឪពុក​ក្មេក, កូន​ប្រសា, មា​មីង​ក្មេក, បង​ថ្លៃ, ប្អូន​ថ្លៃ (ខាងប្ដី ឬ ខាង​ប្រពន្ធ) ។ល។ ញាតិពលី (--ពៈលី; បា. --ពលី; សំ. ជ្ញាតិ--) ពលី​ការ​ដែល​គេ​ធ្វើ​ដល់​ញាតិ, ការ​សង្គ្រោះ​ញាតិ (ម. ព. ពលី, ពលី​ការ ផង) ។ ញាតិភេទ ឬ ញាតិសម្ភេទ (--ភេត ឬ --សំភេត) ការ​បែក​បាក់​នៃ​ញាតិ, ដំណើរ​បែក​ខ្ញែក​ចាក​ញាតិ ។ ញាតិវង្ស (--វង់) តំណ​នៃ​ញាតិ, ពួក​ញាតិ (ប្រើ​ជា ញាតិវង្សា, ញាតិពង្ស, ញាតិ​ពង្សា ក៏​មាន) ។ ញាតិ​វង្សានុវង្ស (--វង់-សា-នុ-វង់) តំណ​នៃ​ញាតិ​ដែល​ជាប់​ត​វង្ស​ត្រកូល​គ្នា​ជា​លំដាប់​លំដោយ​មក ។ ញាតិវិវាទ (--វិវាត) សេចក្ដី​ទាស់ទែង​នៃ​ញាតិ, ជម្លោះ​នៃ​ពួក​ញាតិ ។ ពាក្យ​ផ្ទុយ ញាតិ​សាមគ្គី ។ ញាតិ​សង្គហៈ ឬ ញាតិ​សង្គ្រោះ (--សង់គៈ ហៈ ឬ –សង់​គ្រោះ) ការ​ទំនុក​បម្រុង​ដល់​ញាតិ, ការ​ជួយ​ដោះ​ទុក្ខ​ធុរៈ​ញាតិ ។ ញាតិ​សន្ដាន (ញាត-សណ្ដាន; បា. ញាតិ + សន្ដាន; សំ. ជ្ញាតិ + សន្ដាន) តំណ​ឬ​វង្ស​នៃ​ញាតិ; ត្រកូល​ដែល​ជាប់​ជា​ញាតិ (ម. ព. ញាតិ និង សន្ដាន ផង) ។ ញាតិ​សាមគ្គី (ញា-តិ​សាម៉័ក-គី) សេចក្ដី​ព្រម​ព្រៀង​របស់​ញាតិ។ ពាក្យ​ផ្ទុយ ញាតិ​វិវាទ ។ ញាតិ​សាលោហិត (ញា-តិ-- ឬ ញាតសា-លោ-ហិត; បា.; សំ. ជា្ញតិ + ស្វលោហិត) ញាតិ​ដែល​ជាប់​ខ្សែ​លោហិត​ជាមួយ​គ្នា ... (ម. ព. សាលោហិត ផង) ។