មនោនិយមអត្តនោម័តិ

ពីWiktionary

(ទស្សនវិជ្ជា, លទ្ធិ) subjective idealism, idéalisme subjectif លទ្ធិមួយដែលចាត់ទុកថា ធាតុជាមូលដ្ឋានរបស់ពិភពលោក មិនមែនជារូបធាតុទេ ប៉ុន្តែគឺជាស្មារតី ឬគំនិត។ ក្នុងតថភាព អ្វីដែលបង្ហាញជាពិភពរូប ឬសម្ភារៈ គឺគ្រាន់តែជាការប្រមូលផ្ដុំទស្សនៈដែលមានអត្ថិភាពផ្អែកលើគំនិតយល់ដឹង។ ដូច្នេះ បើយោងទៅតាមមនោនិយមអត្តនោម័តិ គឺគ្មានអ្វីមួយមានអត្ថិភាពក្រៅពីគំនិត និងទស្សនៈរបស់មនុស្សឡើយ។ មនោនិយមអត្តនោម័តិត្រូវបានគេកត់សម្គាល់នៅអឺរ៉ុបក្នុងសតវត្សរ៍ទី១៨ តាមរយៈស្នាដៃរបស់លោក George Berkeley។ លោកបានអះអាងថា គំនិតស្ដីពីតថភាពដែលឯករាជ្យពីចិត្តមិនមានភាពច្បាស់លាស់ ទេ។ អ្នកនិពន្ធក្រោយៗមកទៀតបានបន្តពន្យល់អំពីទឡ្ហីករណ៍សង្ស័យនិយមរបស់ Berkeley។ អ៊ីម៉ានុយអែល ខាន្ត (Immanuel Kant) បានឆ្លើយតបតាមរយៈការបដិសេធអរូបធាតុនិយមរបស់ Berkeley និង ដោយការជំនួសមកវិញនូវមនោនិយមអតិសេដ្ឋ ដែលយល់ថា ពិភពដែលឯករាជ្យពីចិត្តកំពុងមានអត្ថិភាពមិនអាចយល់ដឹងបានដោយខ្លួនឯង។ ឧ. តម្លៃរបស់មនុស្ស តម្លៃនៃប្រពៃណី តម្លៃទំនៀមទម្លាប់ និង តម្លៃសីលធម៌ សង្គមកំណត់ដោយគំនិតអត្តនោម័តិរបស់មនុស្ស។