រស

ពីWiktionary

រស់ សំ . បា. ( ន. ) សម្ផស្ស​ប្លែក​ៗ ដែល​ប៉ះ​ពាល់​ជិវា្ហ​បសាទ ដឹង​ថា ប្រៃ, ជូរ, ចត់, ល្វីង, ផ្អែម ជាដើម : រស​ប្រៃ, រស​ជូរ, រស​ផ្អែម; អាហារ​មាន​រស​ឆ្ងាញ់ ។ បើ​ផ្សំ​ជា​បទ​សមាស​រៀង​ពី​ខាង​ដើម​សព្ទ​ដទៃ អ. ថ. រៈសៈ ឬ​ចួន​កាល អ. ថ. រស់ ក៏​មាន​ខ្លះ, បើ​រៀង​ពី​ខាង​ចុង អ. ថ. រស់; សព្ទ​នេះ​មាន​ន័យ​ច្រើន​យ៉ាង​ណាស់, ប្រែ​តាម​រូប​ធាតុ គឺ​ប្រភព​ដើម​ថា “វិស័យ​ជា​ទី​ត្រេក​អរ​របស់​សត្វ” ឬ​ថា “វិស័យ​ដែល​សត្វ​ទទួល​រ៉ាប់​រង​ដោយ​ការ​ដឹង”, ប្រែ​តាម​ដំណើរ​សេចក្ដី នៅ​មាន​ច្រើន យ៉ាង​ទៅ​ទៀត គឺ​ប្រែ​ថា ការ​ដឹង​អារម្មណ៍; សម្ផស្ស​កាម; តម្រេក; វត្ថុ​រាវ; ទឹក​ដម; ធាតុ​ទឹក​ក្នុង​រាង​កាយ; ទឹក​ក្នុង​សាច់, ក្នុង​ដើម​ឬ​ក្នុង​ផ្លែ; ទឹក​បន្សារ; កិច្ច; នាទី, មុខ​ការ; សម្បត្តិ; ព្យាយាម; មារយាទ ។ល។ រសក : អ្នក​ចម្អិន​អាហារ, អ្នក​ពិសែស, ចុងភៅ (បើ​ស្ត្រី​ជា រសិកា) ។ រស​គន្ធ (រៈសៈគន់ ឬ រស់-គន់-ធ) ក្លិន​រស (ពាក្យ​កាព្យ​ប្រើ​ជា រស​គន្ធា ក៏​មាន) ។ រស​ជាត (រស់-ជាត) ជាត​របស់​រស (រស​ឆ្ងាញ់​ពិសា) ។ រសញ្ញា, រសនា (រៈស័ញ-ញ៉ា, រៈសៈន៉ា) អណ្ដាត ។ (រសនា ប្រែ​ថា “ខ្សែ​ក្រវាត់​ស្ត្រី; តម្រេក; សេចក្ដី​ឆ្ងាញ់​ពិសា; សំឡេង” ក៏​បាន)។ រសញ្ញូ អ្នក​ប្រាជ្ញ​ខាង​អក្សរ​សាស្រ្ត, ខាង​តែង​សេចក្ដី, ខាង​កាព្យ​ឃ្លោង ។ រស​តេជ័ស ឬ--តេជះ ឈាម ។ រស​ធម៌ (រស់--) ដូច​គ្នា​នឹង​ ធម្ម​រស : សូវ​ស្លាប់​ទៅ​គាប់ រស​ធម៌កុំ​បី​បង់ (សាស្រ្តា​ច្បាប់​រាជ​នេតិ) ។ រស​ធាតុ, រស​នាថ, រស​រាជ, រសេន្រ្ទ បរទ ។ រស​នាយក ព្រះ​សិវៈ (ព្រះ​ឥសូរ) ។ រស​នាលិះ (<រសនា​លិហ៍) សុនខ ។ រស​ផល ផ្លែ​ឈើ​មាន​រស; ដើម​ដូង ។ រស​ភង្គ (រៈសៈភ័ង) ដំណើរ​ខូច​រស; ដំណើរ​ទាស់​អារម្មណ៍, ទាស់​ចិត្ត; សេចក្ដី​អផ្សុក ។ រស​វតី (រៈសៈវៈដី) រោង​ចម្អិន​អាហារ, ផ្ទះ​បាយ ។ រស​វិទ, រស​វិទូ, រសាយន​វិទ (រៈសាយ៉ៈ-ន៉ៈវិត) អ្នក​ចេះ​រស​វិទ្យា; អ្នក​ស្ល​បរទ; ពេទ្យ ។ រស​វិជ្ជា, រស​វិទ្យា, រសាយន​វិទ្យា វិជ្ជា​ប្រែ​ធាតុ​ឬ​ផ្សំ​ធាតុ​គឺ​ចំណេះ​ប្រែ​ឬ​ផ្សំ​ធាតុ​រ៉ែ​ផ្សេង​ៗ, ធាតុ​វិជ្ជា ។ល។ ករូណ​រស ឬ ករុណា​រស រស (កម្លាំង) នៃ​សេចក្ដី​អាណិត, អាសូរ ។ គន្ធ​រស រស​ក្លិន ។ ធម្ម​រស រស​ធម៌ ។ មធុរ​រស រស​ផ្អែម; រស​ឆ្ងាញ់ ។ រជត​រស (រៈជៈតៈរស់) ទឹក​ប្រាក់ ។ វីរ​រស កម្លាំង​ព្យាយាម, សេចក្ដី​ភ្លៀវក្លា ។ សុគន្ធ​រស ទឹក​ក្រអូប, ទឹក​អប់ ។ សុវណ្ណ​រស ទឹក​មាស ។ ស្រឹង្គារ​រស រស​សេចក្ដី​ស្រឡាញ់, កម្លាំង​ស្នេហា ។ ហាសន​រស រស​សេចក្ដី​រីក​រាយ, កម្លាំង​សេចក្ដី​ត្រេក​ត្រអាល ។ ឱជា​រស ទឹក​កម្លាំង​កាយ; រស​ឆ្ងាញ់​ពិសា ។ ឱសថ​រស ឬ ឱសធ​រស រស​ឱសថ, ទឹក​ថ្នាំ​រម្ងាប់​រោគ ។ល។