អភ័យ

ពីWiktionary

អៈភៃ សំ. បា. ( ន. ) (អភយ) ការ​ឥត​ភ័យ, ឥត​ខ្លាច; ការ​មិន​ប្រកាន់​ទោស, មិន​យក​ទោស, មិន​ចាប់​ទោស; ការ​មិន​បៀតបៀន​ឲ្យ​ភិត​ភ័យ : ឲ្យ​អភ័យ; គួរ​ដល់​អភ័យ; បាន​អភ័យ​អំពី... ។ ប្រើ​ជា គុ. ក៏​បាន “ដែល​ឥត​ភ័យ” : ប្រទេស​ឥត​ភ័យ; សត្វ​អភ័យ ។ វេវ. និរភ័យ ឬ និភ៌យ។ ខ្មែរ​ប្រើ​ជា​ កិ. ក៏​មាន “មិន​ឲ្យ​មាន​ភ័យ; មិន​ឲ្យ​មាន​ទោស, មិន​ប្រកាន់​ទោស” : សូម​អភ័យ ឬ សូម​អភ័យ​ទោស សូម​កុំ​ប្រកាន់​ទោស, កុំ​ចាប់​ទោស : សេចក្ដី​គួរ​ពុំ​គួរ សូម​អភ័យ​ទោស (បែប​សេចក្ដី​គោរព​សម្រាប់​ប្រើ​ក្នុង​ខាង​ចុង​សំបុត្រ, ចុតហ្មាយ, ដីកា​ទាំងពួង; ត្រង់​ខាង​ចុង​បន្ទាប់​ពាក្យ សូម ត្រូវ​បញ្ចូល​ពាក្យ​តាម​ថ្នាក់​បុគ្គល : ...... សូម​ព្រះ​រាជ​ទាន​...,... សូម​ទ្រង់...,... សូម​មេត្តា...) ។ អភ័យ​ឯកសិទ្ធិ (--អែកកៈសិត) ន. (បា. < អភយ “ការ​ឥត​​ភ័យ, ការ​មិន​ប្រកាន់​ទោស,...” + ឯក “មួយ; ដោយ​ឡែក, ផ្សេង; ពិសេស” + សិទ្ធិ “អំណាច, ច្បាប់, សេចក្ដី​សម្រេច​តាម​អំណាច​ច្បាប់”) អំណាច​ដោយ​ឡែក​ការពារ​មិន​ឲ្យ​ភ័យ; ច្បាប់​ពិសេស​សម្រាប់​ជន​មួយ​រូប​ឬ​មួយ​ក្រុម ដែល​មិន​ទួទៅ​ដល់​ជន​ឯ​ទៀត; សេចក្ដី​សម្រេច​តាម​អំណាច​ច្បាប់​ផ្សេង​ដោយ​ឡែក​សម្រាប់​លស់​លា​ឲ្យ​រួច​ពន្ធ : អភ័យ​ឯកសិទ្ធិ​របស់​សភា, អភ័យ​ឯកសិទ្ធិ​របស់​អង្គទូត ។ (ម. ព. សិទ្ធិ និង​ឯកសិទ្ធិ ផង) ។ បើ​រៀង​ភ្ជាប់​ពី​ខាង​ដើម​សព្ទ​ដទៃ​សរសេរ​ជា អភយ (អៈភៈយៈ), ដូច​ជា​ អភយដ្ឋាន ឬ --ប្រទេស ឋាន​ឬ​ប្រទេស​ដែល​ឥត​ភ័យ : ព្រៃ​នោះ​ធំ​ស្ងាត់​មែន ប៉ុន្តែ ជា​អភយដ្ឋាន ។ អភយ​ទាន ការ​ឲ្យ​អភ័យ; ការ​ឲ្យ​ជីវិត (ជីវិត​ទាន) ។ អភយន្តរាយ (< អភយ + អន្តរាយ) ដែល​ឥត​ភ័យ​និង​អន្តរាយ ។ អភយ​វ័ន ព្រៃ​ដែល​ឥត​ភ័យ, ដែល​ពុំ​គួរ​ខ្លាច ។ អភយូបទ្រព (< អភយ + ឧបទ្រព) ដែល​ឥត​ភ័យ​ឥត​ឧបទ្រព ។ អភយូបសគ្គ ឬ --ស័គ្គ (< អភយ + ឧបសគ្គ) ដែល​ឥត​ភ័យ​ឥត​ឧបស័គ្គ ។ល។