អរុណ

ពីWiktionary

អៈរុន សំ. បា. ( ន. ) ព្រះ​អាទិត្យ​ដែល​ទើប​ភ្លឺ​ច្រាល​ពី​ទិស​បូព៌, ពេល​ក្រហម​ឯ​កើត, ពេល​ព្រឹក​ព្រាង : អរុណ​រះ, អរុណ​ស, អរុណ​ក្រហម ។ កន្លង​អរុណ​ ឬ ដាច់​អរុណ កន្លង​រាត្រី ។ យក​អរុណ​ក្នុង​វត្ត ឲ្យ​អរុណ​រះ ក្នុង​វត្ត (ព. វិ. ពុ.) ។ ភិក្ខុ​ដែល​ចេញ​ទៅ​ដោយ​សត្តាហ​ករណីយ ឬ សត្តាហ​កិច្ច ត្រូវ​ត្រឡប់​មក​កាន់​អាវាស​ដែល​ចាំ​វស្សា​វិញ​មុន អរុណ​ទី ៧ គឺ​នៅ​ក្រៅ​អាវាស​បាន ៦ យប់ (ព. វិ. ពុ.) ។ បើ​រៀង​ភ្ជាប់​ពី​ខាង​ដើម​សព្ទ​ដទៃ អ. ថ. អៈរុណៈ, ដូច​ជា អរុណ​កមល (--កៈម៉ល់) ឈូក​ក្រហម ។ អរុណ​ករ ឬ--សារថិ ព្រះ​អាទិត្យ ។ អរុណប្បភា, --ប្រភា ឬ អរុណាភា ពន្លឺ​អរុណ ។ អរុណ​ព័ណ៌ ឬ --វណ្ណ ព័ណ៌​អរុណ, ព័ណ៌​លឿង​ទុំ, ព័ណ៌​មាស ។ អរុណ​រង្សី ឬ --រស្មី រស្មី​ព័ណ៌​មាស ។ អរុណ សុវត្ថិ ! ឬ --សួស្ដី ! (អៈរុន--) “សួស្ដី​ក្នុង​វេលា​ព្រឹក”; ពាក្យ​សម្រាប់​ឲ្យ​ពរ​គ្នា​ឬ​គំនាប់​គ្នា ក្នុង​វេលា​តាំង​ពី​ព្រហាម​រហូត​ដល់​ថ្ងៃ​ត្រង់ (ប្រើ​តាម​សម័យ​និយម), បាន​សេចក្ដី​ថា សូម​ឲ្យ​មាន​សួស្ដី​ក្នុង​វេលា​ព្រឹក ! (ព. ផ្ទ. សាយណ្ហ​សុវត្ថិ ! ឬ សាយណ្ហ សួស្ដី !; រាត្រី សុវត្ថិ ! ឬ រាត្រី​សួស្ដី !) ។ អរុណោទ័យ (សំ. បា. អរុណ + ឧទយ “ការ​រះ​ឡើង”) ការ​រះ​ឡើង​នៃ​អរុណ, ពេល​អរុណ​រះ, វេលា​ថ្ងៃ​រះ ។ អរុណោភាស (បា. < អរុណ + ឱភាស “ពន្លឺ”) ពន្លឺ​អរុណ (វេវ. អរុណាភា, អរុណប្រភា) ។ល។