អាគម

ពីWiktionary

--គំ សំ. បា. ( ន. ) ការ​មក, ដំណើរ​មក​ដល់; ការ​រៀន​សូត្រ; សេចក្ដី​ដឹង; ការ​ចេះ​ដឹង; គម្ពីរ, សាស្រ្ត​ឬ​សាស្រ្តា, ពុទ្ធ​មន្ត; គាថា​ដែល​រៀន​ចេះ​ចាំ​ត​ៗ​គ្នា​មក; របៀន ។ ព. វ. អក្សរ​ដែល​ចុះ​ថែម​មក, សម្រាប់​បាលី​ភាសា, ដូច​ជា​ចតុ + អរិយ​សច្ច ចុះ រ ថែម​មក​ជា ចតុរ ហើយ​ធ្វើ អ ជា អា > ចតុរារិយ​សច្ច “អរិយ​សច្ច​បួន”; អក្សរ រ ដែល​ចុះ​ថែម​ហៅ​ថា រ-អាគម ។ ខ្មែរ​ច្រើន​ហៅ​ចំពោះ​តែ​មន្ត​គាថា​សម្រាប់​សូត្រ​សែក​ឬ​ស្តោះ​ផ្លុំ​ថា អាគម “របៀន” : ចេះ​អាគម, សូត្រ​អាគម, មន្ត​អាគម ។ អាគម​អាស្រ័យ ការ​អាស្រ័យ​ដោយ​មន្ត​អាគម; មន្ត​អាគម​រាយ​រង : ចេះ​អាគម​អាស្រ័យ ។

  1. (ភាសាវិទ្យា) epenthesis, épenthèse សទ្ទតាដែល ឥតទាក់ទងនឹងជាតិសព្ទ កើតឡើងក្នុងពាក្យឬកន្សោមពាក្យខ្លះដើម្បីជាវិសាលសូរ ឬ ដើម្បីសម្រួលអំណាន, ឧទាហរណ៍ :

- ភាសាបរទេស :

  • lat. camera > frs chmbre (b ជាអាគម),
  • lat. hibernum > it./port. inverno (n ជាអាគម)។

-ភាសាខ្មែរ :

  • ជង់>ជ្នង់ > ជ្រនង់ [crɔnɔŋ] ([rɔ]) ជាអាគម,
  • ចតុ + អង្គ > ចតុរង្គ (រ ជាអាគម)
  • ឆ + អភិញ្ញា > ឆឡភិញ្ញា (ឡ ជាអាគម តាមឯកឧត្តម ឈន អៀម)។