Jump to content

អាចារ្យ

ពីWiktionary

--ចា សំ.; បា. ( ន. ) (អាចាយ៌, ខ្មែរ​ប្រើ​ជា អាចារ្យ ដើម្បី​ឲ្យ​ស្រួល​ងាយ​មើល; អាចរិយ) អ្នក​ប្រដៅ​ឬ​ហាត់​មារយាទ; អ្នក​ប្រព្រឹត្ត​ល្អ, អ្នក​កាន់​ត្រឹមត្រូវ, អ្នក​ត្រឹមត្រូវ, អ្នក​ដែល​សិស្ស​ត្រូវ​គោរព, អ្នក​ធ្វើ​ប្រយោជន៍​ដល់​សិស្ស, អ្នក​បង្រៀន​ចំណេះ​គេ, គ្រូ, គ្រូ​បង្រៀន : សិស្ស​មាន​វិជ្ជា​ដោយសារ​អាចារ្យ​ខំ​ប្រឹង​បង្រៀន (ម. ព. អាចរិយ​ទៀត​ផង) ។ ក្នុង​គម្ពីរ​ពុទ្ធ​សាសនា​ថា អាចារ្យ មាន ៥ ប្រភេទ​គឺ ១-បព្វជ្ជាចារ្យ អាចារ្យ​បំបួស គឺ​ភិក្ខុ​អ្នក​បំបួស​កុលបុត្រ​ឲ្យ​បាន​ជា​សាមណេរ; ២-ឧបសម្បទាចារ្យ ភិក្ខុ​អ្នក​សូត្រ​ញត្តិ​ចតុត្ថ​កម្ម​វាចា​ឲ្យ​សាមណេរ​បាន​ឧបសម្បទា​ជា​ភិក្ខុ​ភាព (លោក​គ្រូ​សូត្រ); ៣-ឧទ្ទេសាចារ្យ អាចារ្យ​បង្រៀន​បាលី; ៤-និស្សយាចារ្យ អាចារ្យ​អ្នក​ឲ្យ​និស្ស័យ គឺ​ភិក្ខុ​អ្នក​ទទួល​ភារៈ​ឲ្យ​សិស្ស​នៅ​អាស្រ័យ​នឹង​ខ្លួន​ផង (គ្រូ​ទទួល​បន្ទុក); ៥-ធម្មាចារ្យ អាចារ្យ​អ្នក​បង្រៀន​ធម៌​អាថ៌​ឬ​បង្រៀន​ចំណេះ​វិជ្ជា​សិល្ប​សាស្រ្ត​ផ្សេង​ៗ (ហៅ វិជ្ជាចារ្យ ឬ វិទ្យាចារ្យ, សិប្បាចារ្យ ឬ សិល្បាចារ្យ ជាដើម តាម​រូប​សព្ទ​ចំណេះ​ដែល​បង្រៀន​ក៏​បាន ។ ម. ព. អន្តេ-វាសិក និង សិស្ស ផង) ។ ពាក្យ​ថា អាចារ្យ នេះ​ខ្មែរ​ហៅ​បាន​ច្រើន​យ៉ាង​ទៅ​ទៀត​តាម​ដំណើរ​ដែល​គួរ​ប្រកប​ហៅ, ដូច​ជា អាចារ្យ​កម្មដ្ឋាន គ្រូ​បង្រៀន​កម្មដ្ឋាន (រាប់​ចូល​ក្នុង ធម្មាចារ្យ) ។ អាចារ្យ​កាន់​ពេលា អ្នក​ដែល​ពិនិត្យ​មើល​ហើយ​កំណត់​ឫក្សពារ​ពេលា​ល្អ​ឲ្យ​គូ​ស្វាមី​ភរិយា​ក្នុង​មង្គល​ការ​អាពាហ៍ពិពាហ៍ ។ អាចារ្យ​កោរ​ជុក ឬ --កោរ​សក់ អ្នក​ដែល​ពិនិត្យ​មើល​ឫក្សពារ​ហើយ​កំណត់​វេលា​ឲ្យ​គេ​ក្នុង​មង្គល​កោរ​ជុក ។ អាចារ្យ​បញ្ចុះ​ធាតុ អ្នក​ដែល​ចេះ​ក្បួន​ឬ​ពិធី​បញ្ចុះ​ធាតុ ។ អាចារ្យ​យោគី អាចារ្យ​ជា​ប្រមុខ​នៃ​អ្នក​ភ្លុក​ទាំង ៤ នាក់​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​ឈាបន​កិច្ច ឬ​អាចារ្យ​នាំ​មុខ​សព (ម. ព. យោគិន ឬ យោគី ផង) ។ អាចារ្យ​វត្ត ឬ អាចារ្យ​សម្រាប់​វត្ត ឧបាសក​ដែល​ជា​ប្រមុខ​ក្នុង​ការ​ចាត់ចែង​កិច្ច​ការ​ផ្សេង​ៗ​ក្នុង​វត្ត (ក្នុង​សម័យ​បុរាណ​ហៅ អារាមិក ឬ អារាមិក​ជន; សម័យ​បច្ចុប្បន្ន​នេះ លុះ​តែ​មន្រ្តី​អ្នក​រាជការ​រដ្ឋបាល​ក្នុង​នាទី​យល់​ព្រម​ផង ទើប​ធ្វើ​ជា​អាចារ្យ​វត្ត​បាន) ។ល។