Jump to content

ឧត្ដរ

ពីWiktionary

អ៊ុត-ដ សំ. បា. ( គុ. ឬ ន. ) ខ្ពស់; លើ; ឆ្វេង; ក្រោយ; ខាង​លើ; ខាង​ខ្ពស់; ខាង​ជើង; ខាង​ឆ្វេង; ខាង​ចុង; ខាង​ក្រោយ : ទិស​ឧត្ដរ ទិស​ខាង​ជើង ។ បើ​រៀង​ភ្ជាប់​ពី​ខាង​ដើម​សព្ទ​ដទៃ អ. ថ. អ៊ុត-តៈរ៉ៈ (ចួន​ថា អ៊ុត-ដ តាម​ទម្លាប់​ស្រួល​មាត់), ដូច​ជា ឧត្ដរ​កាយ រាង​កាយ​ប៉ែក​ខាង​លើ; រូប​កាយ​ខ្ពស់ ។ ឧត្ដរ​កាល អនាគត​កាល ។ ឧត្ដរ​កុរុ ឬ ឧត្ដរ​កុរុ​ទ្វីប ឈ្មោះ​មហា​ទ្វីប​មួយ​នៅ​ក្នុង​ទិសា​ភាគ​ខាង​ជើង​ភ្នំ​សិនេរុ (តាម​ភូមិ​សាស្រ្ត​បុរាណ); ខ្មែរ​ច្រើន​ហៅ​ក្លាយ​ជា ឧត្ដរ​ករោ​ទ្វីប (អ៊ុត-ដ-កៈរ៉ោ--) ឧត្ដរ​ទិសា​ភាគ ប៉ែក​ទិស​ខាង​ជើង ។ ឧត្ដរ​និកាយ ពួក​ខាង​ជើង គឺ​ពួក​ពុទ្ធ​សាសនិក​ខាង​លទ្ធិ​មហា​យាន (ព. ផ្ទ. ទក្ខិណ​និកាយ) ។ ឧត្ដរ​ប័ដ សំពត់​សម្រាប់​ពានា ឬ​សំពត់​បង់​ក, សំពត់​ដណ្ដប់ (ហៅ ឧត្ដរ​ពស្រ្ត ឬ --ព័ស្រ្ត ក៏​បាន) ។ ឧត្ដរ​លុប ឬ --លោប (ព. វ.) លុប​អក្សរ​ឬ​បទ​ខាង​ចុង, ដូច​ជា អាដានាដិយៈ > អាដានា; ឪពុក > ឪ ជាដើម ។ ឧត្ដរាព័ត៌ ឬ ឧត្ដរាវដ្ដ ដំណើរ​វិល​ទៅ​ខាង​ធ្វេង ដើរ​ជា​ឧត្ដរាព័ត៌ ដើរ​វិល​ទៅ​ខាង​ឆ្វេង​ជុំ​វិញ​ទី​ណា​មួយ : ហែ​សព​ជា​ឧត្ដរាព័ត៌​បី​ជុំ​បារាំ​កំពូល រួច​ហើយ​លើក​សព​ទៅ​តម្កល់​លើ​ជើង​ថ្ករ (តាម​ទម្លាប់​ខ្លះ) ។ ព. ផ្ទ. ទក្ខិណាព័ត៌ ឬ ទក្ខិណាវដ្ដ។ ឧត្ដរាភិមុខ ដែល​មាន​មុខ​បែរ​ចំ​ទៅ​ខាង​ជើង ។ ឧត្ដរាសង្គ (--សង់) សំពត់​ពានា, សំពត់​បង់​ក (វេវ. ឧត្ដរ​ប័ដ, ឧត្ដរ​ពស្រ្ត) ។ ព. ពុ. ចីពរ : ភិក្ខុ​តម្រួត​ឧត្ដរាសង្គ​ជាមួយ​នឹង​សង្ឃាដី ហើយ​ឃ្លុំ​ជា​បរិមណ្ឌល ដើរ​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ភូមិ ។ ឧត្តរាសាឍ (ឈ្មោះ​នក្សត្រ​ទី ២១; ខែ​អាសាឍ​ក្រោយ; ខ្មែរ​ធ្លាប់​ប្រើ​តែ ទុតិយាសាឍ ។ បុញ្វសាឍ ឈ្មោះ​នក្សត្រ​ទី ២០; ខែ​អាសាឍ​មុន; ខ្មែរ​ធ្លាប់​ប្រើ​តែ​បឋមាសាឍ ឬ ប្រថមាសាឍ) ។ល។ ព. កា. ប្រើ​ជា ឧត្ដរៈ, ឧត្ដរា, ឧត្ដរោ, ឧត្តរំ (អ. ថ. --រុ័ង) ក៏​បាន តាម​គួរ​ដល់​ការ​ប្រកប; ផ្លាស់ រ ជា ល > ឧត្តល, ឧត្តលា, ឧត្តលោ ក៏​បាន (អ. ថ. អ៊ុត-ដល់, --តៈល៉ា, -តល៉ោ) ។