Jump to content

ឧកញ៉ា

ពីWiktionary

អុក-- ( ន. ) ពាក្យ​ប្រើ​ជា​ឋានន្តរស័ក្តិ​នៃ​មន្ត្រី​ថ្នាក់​ខ្ពស់​ជាង​ទី ព្រះ សំដៅ​សេចក្ដី​ថា “អ្នក​ចេះ​ត្រួតត្រា​មុខ​ការ​ក្នុង​ក្រសួង​ឬ​នាទី​របស់​ខ្លួន” (មក​ពី ពាក្យ​ខ្មែរ ឧក ឬ អុក “ត្រួតត្រា​ពេញ​អំណាច” + បា. ញា “ដឹង; ចេះ; ស្គាល់”), ប្រើ​តាម​លំដាប់​ថ្នាក់​ស័ក្តិ​ធំ​តូច​ថា លោក​អ្នក​ឧកញ៉ា..., អ្នក​ឧកញ៉ា..., ឧកញ៉ា... (មាន​និយាយ​ក្នុង​ច្បាប់​ទម្រង់​ស័ក្តិ) ។ មាន​អត្ថ​កោវិទខ្លះ​យល់​ថា ឧក ក្លាយ​មក​ពី សំ. ឧ “ព្រះ​ព្រហ្ម; ព្រះ​ឥសូរ” + បា. ញា “ដឹង; ចេះ; ស្គាល់” សំដៅ​សេចក្ដី​ថា “អ្នក​ស្គាល់​ការ​គោរព​ព្រះ​ព្រហ្ម​ឬ​ព្រះ​ឥសូរ” (តាម​លទ្ធិ​ខ្មែរ​សម័យ​បុរាណ); អត្ថ​កោវិទ​ខ្លះ​យល់​ថា ឧក ក្លាយ​មក​ពី សំ. ឧក្ត “ពោល, ស្ដី, និយាយ, ថា” + បា. ញា សំដៅ​សេចក្ដី​ថា “អ្នក​ស្គាល់​ការ​ស្ដី​និយាយ” (ការ​យល់​ទាំង​ពីរ​យ៉ាង​ក្រោយ​នេះ​ក៏​បាន​សេចក្ដី​ដោយ​ឡែក​ដែរ គង់​នៅ​ប្រើ​ជា ឧកញ៉ា ដូច​គ្នា ផ្សេង​គ្នា​តែ​សេចក្ដី​ប៉ុណ្ណោះ) ។ កាល​ក្នុង ព. ស. ២៤៥៨ គ. ស. ១៩១៤ គណៈ​កម្មការ​បង្កើត​វចនានុក្រម​ខ្មែរ បាន​ផ្តើម​ប្រឹក្សា​គ្នា​ជា​ដំបូង​បង្អស់ អំពី​អក្សរ ៤ តួ​គឺ ឧ៊, ឪ, ឱ, ឪ, (អុក, អុវ ឬ អូវ, អោ, អៅ) នេះ ក៏​បាន​យល់​ព្រម​គ្នា​ជា​ឯកច្ឆន្ទ​ថា ឧ៊ បុរាណ​យក (៊) នេះ​ដែល​ហៅ​ថា សក់​ក មក​ដាក់​ពី​លើ​ជា​តួ​ប្រកប​ជា​ជំនួស ក (ឧក) ត្រូវ​លែង​ប្រើ ត្រូវ​ប្រើ ឧក វិញ (ឧក​ហ្មឺន... ឧកញ៉ា) ។ ឱ ដែល​ប្រកប​នឹង យ ជា ឱយ ឬ អោយ នេះ​ត្រូវ​កុំ​ប្រើ​ត្រូវ​ប្រើ ឱ្យ ដូច​ពី​ដើម​ទុក​ថា​ជា អញ្ញត្រ​សព្ទ ។ ឪ និង ឪ ដែល​យក​ចុង​ឬ​កន្ទុយ វ មក​ដាក់​ពី​លើ​ជា ឪ, ឪ (អុវ, អៅ) ត្រូវ​ទុក​ឲ្យ​នៅ​ដូច​ពី​ដើម (ម. ព. ឪ, ឱ, ឪ តាម​លំដាប់ ទៀត​ផង) ។ សៀម​សម័យ​បុរាណ​យក​ពាក្យ ឧក ទៅ​ប្រើ​ជា អក, សរសេរ​ជា អ្ចក ប្រើ​ជា​ពាក្យ​នាំ​មុខ​ឋានន្តរ​មន្រ្តី​គ្រប់​ថ្នាក់​ជា អ្ចកហ្មឺន, អ្ចក​ខុន អ្ចក​ហ្ល្វង, អ្ចក​ព្រះ, អ្ចកញា (អក​ហ្មឺន, អក​ឃុ៎ន, អក​ហ្លួង, អក​ផ្រះ, អក​យ៉ា) ។ អ្ចក នេះ​សៀម​ប្រើ​ជា​ពាក្យ​ហៅ​បិតា​មាតា​ថា ព្ច់អ្ចក, េមេ់អ្ចក ផង​ក៏​បាន (អ. ថ. ផអក, ម៉ែអក “ឪពុក​បង្កើត, ម្ដាយ​បង្កើត”) ។ លាវ​ប្រើ​ពាក្យ ព់អ្ចក, េមេ់អ្ចក នេះ​ជា​សម្ដី​សម្រាប់​បព្វជិត​ហៅ​ឧបាសក​ឧបាសិកា ផង​ក៏​បាន ។