Jump to content

ញាណ

ពីWiktionary

[ ញាន ] (បាលី; សំស្ក្រឹត)(នាម) (ជ្ញាន) សេចក្ដី​ដឹង, ប្រាជ្ញា... ទ្រង់​ញាណ (ព្រះ​ពុទ្ធ) ទ្រង់​ជ្រាប​ច្បាស់​នូវ​កិច្ច​ការ​អាថ៌​កំបាំង​ជ្រាល​ជ្រៅ​ផ្សេង​ៗ ដោយ​ព្រះ​ប្រាជ្ញា; គេ​តែង​ប្រើ​ពាក្យ ទ្រង់​ញាណ នេះ ក្នុង​ការ​ស្ដី​បន្ទោស​គ្នីគ្នា​ថា : គ្មាន​នរណា​ទ្រង់​ញាណ​ដូច​ព្រះ​ទេ, បើ​ខ្លួន​មិន​ប្រាប់​ធ្វើ​ម្ដេច​ឲ្យ​គេ​ដឹង​ផង​បាន ? បើ​ប្រើ​រៀង​ភ្ជាប់​ពី​ខាង​ដើម​សព្ទ​ដទៃ អ. ថ. ញាណៈ ដូច​ជា ញាណ​កោសល (--កោសល់) ឋានន្តរ​ស័ក្តិ​ទី​រាជាគណៈ​សម្រាប់​ចត្វា​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា ។ ញាណ​ទស្សនញាណ​ទស្សនៈ (--ទ័ស-សៈ-ន៉ៈ; បា. ញាណ​ទស្សន; សំ. ជ្ញាន​ទស៌ន) ប្រាជ្ញា​ដែល​ដឹង ដែល​ឃើញ​នូវ​សេចក្ដី​ពិត ដូច​ឃើញ​ច្បាស់​នូវ​សេចក្ដី​មិន​ទៀង​នៃ​រូប​កាយ​ជាដើម; បច្ចវេក្ខណញ្ញាណ គឺ​ប្រាជ្ញា​សម្រាប់​ពិចារណា​នូវ​សង្ខា...។ ញាណប្បភាស (ញា-ណ័ប-ប៉ៈ-ភាស; បា.; សំ. ជ្ញានប្រភាស) ពន្លឺ​នៃ​សេចក្ដី​ដឹង គឺ​ការ​យល់​ភ្លឺ​ឆ្លុះ​ព្រោង​មិន​ទើស​គំនិត ។ ញាណ​លក្ខណញាណ​លក្ខណៈ (--ល័ក-ខៈណៈ; បា. ញាណ​លក្ខណ, សំ. ជ្ញាន​លក្សណ) លក្ខណៈ​នៃ​ញាណ គឺ​គ្រឿង​សម្គាល់​របស់​សេចក្ដី​ដឹង, ភ័ស្តុតាង​ដែល​សម្ដែង​ឲ្យ​ដឹង​នូវ​ហេតុ​ការណ៍​អំពី​មុន...។ ញាណ​វង្ស (--វង់) ឋានន្តរ​ជា​សមណ​ស័ក្តិ​ទី​រាជា​គណៈ​សម្រាប់​ត្រី ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា ។ ញាណ​វិប្បយុត្ត (--វិប-ប៉ៈយុត; បា.; សំ. ជ្ញាន​វិប្រយុក្ត) ដែល​ប្រាស​ចាក​សេចក្ដី​ដឹង; ចិត្ត​ដែល​មាន​តែ​ជំនឿ​ឥត​សេចក្ដី​ដឹង​ការ​ខុស​ឬ​ត្រូវ​ឡើយ : ធ្វើ​បុណ្យ​ដោយ​ញាណ​វិប្បយុត គឺ​ធ្វើ​បុណ្យ​កុសល​ណា​មួយ​ដោយ​ជឿ​ជាក់​ថា​បាន​បុណ្យ ប៉ុន្តែ​ឥត​មាន​សេចក្ដី​ដឹង​អ្វី​ប្លែក​ជាង​ជំនឿ​នោះ​ឡើយ; កិច្ច​ការ​អ្វី​ៗ​ដែល​អ្នក​ធ្វើ​ៗ​តាម​តែ​បង្គាប់​គេ ឥត​មាន​យល់​ជាក់​ខ្លួន​ឯង​សោះ ក៏​ហៅ​ថា ធ្វើ​ដោយ​ញាណវិប្បយុត្ត ដែរ។ ពាក្យ​ផ្ទុយ : ញាណ​សម្បយុត្តញាណ​សម្បយុត្ត (--ស័ម-ប៉ៈ-យុត; បា.; សំ. ជ្ញាន​សំប្រយុក្ត) ដែល​ប្រកប​ដោយ​សេចក្ដី​ដឹង; ចិត្ត​ដែល​ប្រកប​ដោយ​ប្រាជ្ញា គឺ​ចិត្ត​ដែល​មាន​ជំនឿ​ព្រម​ទាំង​ប្រាជ្ញា​ក៏​មាន​ផង : ធ្វើ​បុណ្យ​ដោយ​ញាណសម្បយុត្ត; គឺ​កិច្ច​ការ​អ្វី​ៗ​ដែល​គេ​ធ្វើ​ដោយ​ការ​យល់​ជាក់​ខ្លួន​ឯង ក៏​ហៅ​ថា ធ្វើ​ដោយ​ញាណ​សម្បយុត្ត ដែរ។ ពាក្យ​ផ្ទុយ ញាណ​វិប្បយុត្តញាណ​សម្ភារ (--សំភា) ការ​សន្សំ​ប្រមូល, រួប​រួម​សេចក្ដី​ដឹង​ទុក​ឲ្យ​មាន​ច្រើន ។ ញាណសាស្ត្រ (--សាស្រ្តៈ ឬ --សាស; បា. ញាណ + សត្ថ; សំ. ជ្ញាន​សាស្ត្រ) ក្បួន​សម្រាប់​ទាយ, ក្បួន​ព្យាករណ៍ ។ល។ មើល​ពាក្យ វិញ្ញាណ វិញ្ញាណក្ខន្ធ សម្បយុត្តវិប្បយុត្ត ; Ñāṇa: in English, knowledge, intelligence, insight, conviction, recognition; synonym for paññā; wisdom;