ប្រពន្ធ

(ប្រ-ពន់) សំ.; បា. ( ន. ) (ធៀបនឹង សំ. ប្រ + ពន្ធ; បា. ប+ ពន្ធ “ជាប់ជំពាក់, ចំពាក់ឆ្វាក់; ដែលចងរឹតរួត; ចំណងចងឆ្វាក់រឹតរួត”) ស្ត្រីជាចំណងគូនឹងបុរស (ភរិយា) ។

អត្ថន័យពិតរបស់ពាក្យថា ប្រពន្ធ នេះបានបង្កប់នូវគំនិតរបស់មនុស្សប្រុសទាំងឡាយដែលមិនឲ្យតម្លៃស្ត្រីនៅក្នុងជីវិតរបស់ពួកគេ ។ បើយើងសិក្សាឲ្យស៊ីជម្រៅបន្តិិច យើងនឹងយល់ច្បាស់ថា មនុស្សប្រុសដែលបង្កើតពាក្យ ប្រពន្ធ យល់ថា មនុស្សស្រីដែលជាប្រពន្ធគឺជាចំណងចងមនុស្សប្រុសមិនឲ្យមានសេរីភាព ។ វាហាក់ដូចជាមនុស្សប្រុសមានចិតចង់រស់នៅតែម្នាក់ឯង ឬប្រពន្ធគឺជាស្ត្រីបង្កបញ្ហាច្រើនដែលមិនឲ្យប្តីសប្បាយចិត្តសោះ ។ ពាក្យប្រពន្ធនេះបង្កប់គំនិតមិនល្អរបស់មនុស្សប្រុសសម័យបុរាណដែលទទួលឥទ្ធិពលឥណ្ឌា ពោលគឺមនុស្សប្រុសដែលមើលងាយមើលថោកគុណតម្លៃស្ត្រី ។ សូម្បីស្តេចខ្មែរ ឬអ្នកប្រាជ្ញ កវីខ្មែរមួយចំនួនក៏មានគំនិតអន់ថយ និង បានតាក់តែងកំណាព្យដើម្បីជាន់ឈ្លីតម្លៃស្ត្រី សិទ្ធិស្ត្រី និង ត្រួតត្រាមិនឲ្យស្ត្រីអាចមានសេរីភាពក្នុងការគិតពិចារណា ។ ឧទាហរណ៍ ស្តេចអង្គដួង បានតាក់តែងកាព្យច្បាប់ស្រី ក្នុងឆ្នាំរកានព្វស័ក ព. ស. ២៣៨០ កាលព្រះអង្គមានព្រះជន្មគម្រប់ ៤១ វស្សា ។ កំណាព្យស្តីអំពីប្រពន្ធមាន ៧ ប្រភេទ នោះគឺជាការចម្លងគំនិតមកពីអត្ថបទនៅក្នុងគម្ពីរព្រះត្រៃបិដកនៃពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ។ នេះជាចំណុចបង្ហាញថា ស្តេចអង្គដួងគ្មានគំនិតថ្មីខ្លួនឯងសោះ ។ សូមអ្នកអានពិចារណាឲ្យបានស៊ីជម្រៅនៅពេលអានគម្ពីរសាសនាទាំងឡាយ ឬកំណាព្យកាព្យឃ្លោងទាំងឡាយដែលជាស្នាដៃមនុស្សបុរាណ ព្រោះថា ភាគច្រើននៃមនុស្សទាំងនោះមិនឲ្យតម្លៃសិទ្ធិស្ត្រីស្មើនឹងសិទ្ធិបុរសឡើយ ។

សម្រង់កំណាព្យរបស់ព្រះបាទអង្គដួង ៖

"មួយសោតព្រះពុទ្ធ ទេស្នាចំហុត ថារីភរិយា មានប្រាំពីរស្មោះ

បួននោះចិត្តជា បីនោះមោហា ចិត្តខូចងាយដាយ ។

ឯប្រពន្ធជា ឯកឈ្មោះមាតា- ភរិយាដូចម្ដាយ ឈឺឆ្អាលកូនខ្លួន

រែងស្ងួនមិនណាយ មិននឹករសាយ ចិត្តចាំអាណិត ។

កូនទុក្ខទោសម្ដេច ខ្សត់ក្រច្រើនតិច ខឹងខុសខូចចិត្ត ព្រាត់ប្រាស់យូរលង់

ពុំបង់បែកចិត្ត គង់ចាំចិត្តគិត ឈឺឆ្អាលកូនស្មោះ ។

ប្រពន្ធណាគាប់ ឈឺឆ្អាលប្ដីខ្ជាប់ ចិត្តចាំកាន់កោះ ដូចម្ដាយស្រឡាញ់

កូនពេញពីពោះ ហៅប្រពន្ធនោះ ថ្លៃឥតផ្ទឹមដល់ ។

ប្រពន្ធជាទ្វី ឈ្មោះហៅទាសី- ភរិយាដូចកល់ ខ្ញុំនឹងអម្ចាស់

ប្រើណាស់ខ្វាយខ្វល់ អាចមត់ទប់ទល់ ទម្ងន់បម្រើ ។

មិនមានទំនេរ ទោះម្ចាស់វាយជេរ អត់ឱនស័រពើ តាមតែបង្គាប់

ប្រញាប់ចង់ធ្វើ ចិត្តពុំសើវ៉ើ ចៀសវាងក្រោធា ។

ប្រពន្ធណាអត់ ឱនអង្គអំណត់ ខ្លាចប្ដីអាត្មា ដូចខ្ញុំនឹងម្ចាស់

ខ្លាចណាស់ធានា ប្រពន្ធនោះជា ប្រសើរសុខសូន្យ ។

ប្រពន្ធជាត្រី ឈ្មោះភគិនី- ភរិយាដូចប្អូន ស្រឡាញ់បងពិត

លំអិតលំអូន ទទួលដំបូន- មានមាត់ពាក្យបង ។

ផ្ដាច់ផ្ដួលតែមួយ នឹងចងជាត្រួយ ចិត្តចាំបំណង ពំនាក់ពំនឹង

ពាក់ពឹងប៉ុនប៉ង តែនឹងអង្គបង ឥតម៉ៃទីទៃ ។

ប្រពន្ធណាចូល នឹងប្ដីមួយមូល- ចិត្តជាប់អាល័យ ដូចប្អូននឹងបង

ចាំចងអាស្រ័យ ប្រពន្ធនោះថ្លៃ មធ្យមពេកពិត ។

ប្រពន្ធចត្វា ឈ្មោះហៅសខា- ភរិយាដូចមិត្រ- សំឡាញ់ស្រឡាញ់

អស់អញពេកពិត ស្មើខ្លួនស្មើចិត្ត ស្ម័គ្រស្មោះចិន្ដា ។

បើមិត្រទៅបាត់ ស្ងប់ស្ងួតមុខមាត់ ទុក្ខទន់ទយា ឃើញមុខមកបាន

ចិត្តក្សាន្តសោះសា ស្រស់ស្រួលភក្រ្ដា និរទុក្ខសោកសៅ ។

ប្រពន្ធណាចិត្ត ស្រឡាញ់ប្ដីពិត គ្មានក្នុងគ្មានក្រៅ ដូចមិត្រនិងមិត្រ

ចងចិត្តជាប់នៅ ប្រពន្ធនោះហៅ ឧត្តមក្រមាន ។

សម្ដែងភរិយា ទាំងបួនសឹងជា ក្រស្រីធ្វើបាន បើស្រីណាគិត

ផ្ចង់ចិត្តសន្ដាន ស្រឡាញ់ប្ដីប្រាណ ដូចធម៌ទេស្នា ។

លោកថាស្រីនោះ ឮកេរ្តិ៍ពីរោះ ទួទៅនានា បើអស់ជីវិត

នៅឋិតសួគ៌ា ចៀសចាកចតុរា- បាយបាបទុក្ខភ័យ ។

ប្រពន្ធពុំជា ឈ្មោះវធកា- ភរិយាដូចនៃ សត្រូវចាំចង

ទោសផងសព្វថ្ងៃ ប្រពន្ធចង្រៃ ប្ដីមានតែទុក្ខ ។

បើប្ដីខុសចិត្ត វាគ្មានអាណិត ខេរខឹងច្រអុក ចាំចងទោសប្ដី

ស្រដីកិកកុក ឲ្យមាត់ឲ្យមុខ វាសវាងវ្ហោះវ្ហើយ ។

សុខទុក្ខសាំទាំ វាមើលបំណាំ នៅស្ងៀមព្រងើយ ពុំជួយទុក្ខភ័យ

ដោះដៃកន្ដើយ ស្លាប់ដោយរស់ដោយ គ្មានចិត្តមេត្រី ។

ចោរីភរិយា ប្រពន្ធពុំជា លបលួចទ្រព្យប្ដី គ្មានចិត្តករុណា

មេត្តាប្រណី របស់ទ្រព្យអ្វី លក់ចាយអស់ធួន ។

អយ្យាភរិយា ប្រពន្ធពុំជា តម្កើងតែខ្លួន ចេះតែប្រើប្ដី

ឥតបីមានស្ងួត ធ្វើឫកណាំនួន ទុកប្ដីដូចខ្ញុំ ។

ប្រពន្ធទាំងបី ធ្លាក់ទៅអវិចី រងទុក្ខដំណំ ក្នុងខ្ទះភ្លើងក្ដៅ

យូរនៅក្រៀមក្រំ ព្រោះចិត្តខ្លួនធំ ជាងប្ដីអាត្មា ។

ឯប្រពន្ធបួន- មុខនោះគួរស្ងួន យកជាភរិយា នឹងកើតរបស់

កេរ្តិ៍យសសក្ដា ថ្កើងពូជពង្សា សោយសុខថេរឋិត ។

សំដែងបរិយាយ ភរិយាទាំងឡាយ ប្រាំពីរចរិត ទាំងជួទាំងជា

ពណ៌នាពោលពិត ចែងចប់ពិនិត្យ តាមអត្ថគាថា ៕"

សូមអានផងដែរ និយមន័យនៃពាក្យថា ប្ដី ។

ឯកសារ​យោង

ឯកសារយោង