រាជ

1. [បា.; សំ.] ( ន. ) (រាជន៑) ព្រះរាជា (ក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ); ប្រែតាមរូបសព្ទថា “អ្នករុងរឿងដោយវិសេសព្រោះមានតេជះក្រៃលែង” ឬប្រែថា “អ្នកញ៉ាំងប្រជាពលរដ្ឋឲ្យរីករាយ គឺគ្រប់គ្រងប្រជានិករឲ្យមានស្វាមីភក្តិចំពោះព្រះអង្គ ព្រោះព្រះអង្គមានសង្គហវត្ថុ ៤ យ៉ាងគឺ ការឲ្យទេយ្យវត្ថុ, ការពោលវាចាគួរឲ្យចង់ឮចង់ស្ដាប់, ការប្រព្រឹត្តអំពើជាប្រយោជន៍, ការតាំងព្រះអង្គស្មើៗ គឺប្រើឫកពាឲ្យល្មមពេញចិត្តប្រជារាស្រ្ត” ។

សព្ទនេះប្រើជាបទសមាសបានជាអនេក, បើដាក់រៀងពីខាងដើមសព្ទដទៃ អានថា រាជៈ, ដូចជា : រាជទូត, រាជធានី, រាជបុត្រ, រាជបម្រើ, រាជប្រកាស ជាដើម; បើរៀងពីខាងចុងសព្ទដទៃ អានថា រាច, ដូចជា : នាគរាជ, ប្រទេសរាជ, មហារាជ, អធិរាជ, ឯករាជ ជាដើម; ផ្សំជាមួយនឹងសព្ទសំស្រ្កឹត, បាលី, ខ្មែរ បានតាមគួរដល់ការប្រកប : រាជកកុធភណ្ឌ (--កៈកុធៈភ័ន) : គ្រឿងប្រដាប់សម្រាប់រាជ្យ, មាន ៥ យ៉ាងគឺ មកុដ, ព្រះខ័ឌ្គ (ព្រះខ័ន), ស្វេតឆត្រ, សុព័ណ៌បាទុក, វាលវីជនី; មានន័យមួយផ្សេងថា : មកុដ, ព្រះខ័ឌ្គ (ព្រះខ័ន), សុព័ណ៌បាទុក, ព្រះទណ្ឌ:, ចាមរ ។

រាជកញ្ញា ឬ--កន្យា : ព្រះរាជបុត្រីជំទង់ឬក្រមុំ ។
រាជកម្ម : អំពើរបស់ព្រះរាជា គឺអំពើល្អ ឬអាក្រក់ដែលព្រះរាជាទ្រង់ធ្វើ ។
រាជកវី : កវីរបស់ព្រះរាជា ។
រាជការ ឬ --ការ្យ : (ត. ទ. ស្រ. អ. ថ. រាច-ជ្កា; សំ. រាជកាយ៌) ការរបស់ព្រះរាជា; ការផែនដី, ការរក្សាប្រទេស (រាជការ្យ ម. ប្រ. , ច្រ. ប្រ. រាជការ ជាង) : ធ្វើរាជការ; អ្នករាជការ, ខ្ញុំរាជការ, គំនិតរាជការ,... ។
រាជកិច្ច ឬ--ក្រឹត្យ : កិច្ចឬក្រឹត្យរបស់ព្រះរាជា; កិច្ចការផែនដី (ក្នុងកម្ពុជរដ្ឋសព្វថ្ងៃប្រើពាក្យនេះជាឈ្មោះសៀវភៅ ដែលប្រាប់អំពីដំណើរកិច្ចការរាជការផ្សេងៗ : សៀវភៅរាជកិច្ច) ។
រាជកិច្ចានុកិច្ច (បា.< រាជ+កិច្ច+អនុកិច្ច) : កិច្ចតូចធំរបស់ព្រះរាជា; កិច្ចការផ្សេងៗក្នុងរាជាណាចក្រ ។
រាជកីយ (--កី) : ដែលជាប់ទាក់ទង់ដោយព្រះរាជា, ដែលជារបស់ព្រះរាជា, ព្រះរាជទ្រព្យ ។
រាជកីឡា ឬ --ក្រីឌា : ការក្រសាលសប្បាយផ្ទាល់ព្រះអង្គ របស់ព្រះរាជាឬការលេងដែលព្រះរាជាទ្រង់ទំនុកបម្រុង (ច្រើនប្រើខាងល្បែងផ្ទាល់ប្រាណ ឬល្បែងហាត់ប្រាណដូចយ៉ាងចុះហែលទឹកលេង, ទាត់សី, ហាត់លោតជាដើម) ។
រាជកុមារ : ព្រះរាជបុត្រក្មេង ។
រាជកុមារិកា ឬ --កុមារី : ព្រះរាជបុត្រីក្មេង ។
រាជកុលដ្ឋាន : ទី, លំនៅរបស់រាជត្រកូល; ព្រះរាជគំនាល់; ព្រះរាជសំណាក់ ។
រាជកុសល : កុសលឬការកុសលរបស់ព្រះរាជា (ច្រើននិយាយថា ថ្វាយព្រះរាជកុសល ថ្វាយកុសលដែលខ្លួនបានហើយចំពោះទៅព្រះរាជា) ។
រាជកោដ្ឋាគារ (--កោត-ឋា--) : ឃ្លាំងព្រះរាជទ្រព្យ ។
រាជកោដ្ឋាគារិក : មន្ត្រីអ្នករក្សាឃ្លាំងព្រះរាជទ្រព្យ ។
រាជកោទណ្ឌ ឬ --កៅទណ្ឌ (--ទ័ន) : ធ្នូសម្រាប់ព្រះរាជា ឬធ្នូសម្រាប់រាជ្យ ។
រាជកំណត់ : កំណត់ច្បាប់ក្នុងព្រះរាជប្បញ្ញត្តិ ឬ ក្នុងព្រះរាជប្រកាស ។
រាជខណ្ឌ ឬ រាជ្យ-- (--ខ័ន) : ដែន, ព្រំដែន; សង្កាត់ឬកម្រិតរបស់ព្រះរាជប្បញ្ញត្តិឬព្រះរាជប្រកាស ។
រាជគំនាប់ : ការគំនាប់ចំពោះព្រះរាជា : យោធាថ្វាយព្រះរាជគំនាប់ ឬ ថ្វាយព្រះគំនាប់ ។
រាជគំនាល់ : ទីសម្រាប់គាល់ព្រះរាជា, ក្រឡាព្រះគំនាល់ ។
រាជគ្រឹហា (--ហ៊ា) : ព្រះរាជដំណាក់ ។
រាជគ្រឹះ : ឈ្មោះរាជធានីមួយរបស់ដែនមគធៈ (ក្នុងបុរាណសម័យ) ជាក្រុងមានឈ្មោះលេចឮក្នុងគម្ពីរពុទ្ធសាសនា (ម. ព. មគធៈ ផង) ។
រាជគ្រូ : គ្រូរបស់ព្រះរាជា; មន្ត្រីដែលព្រះរាជាទ្រង់តាំងឲ្យជាប្រឹក្សាផ្ទាល់ព្រះអង្គឬឲ្យជាអ្នករំឭកដាស់តឿនព្រះអង្គ ក្រែងទ្រង់មានបើប្រព្រឹត្តភ្លាំងភ្លាត់ខុសចាកទសពិធរាជធម៌ ។
រាជឃ្លាំង : ឃ្លាំងដាក់ព្រះរាជទ្រព្យ, ឃ្លាំងហ្វួង ។
រាជង្គរក្ខ (រាជ័ង-គៈរ័ក) ឬ រាជរក្ខ, --រក្ស : អ្នករក្សាអង្គព្រះរាជា, ទាហានរក្សាព្រះអង្គ (ម. ព. អង្គរក្ខ ផង) ។
រាជជននី (--ជៈនៈនី) : ព្រះមាតារបស់ក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ ។
រាជញ្ញត្រកូល (រាជ័ញ -ញៈ--) : ត្រកូលដែលជាប់ពូជមុទ្ធាភិសិត្តរាជ; ត្រកូលព្រះអង្គឬព្រះវង្ស ។
រាជដំណាក់ : ផ្ទះដែលព្រះរាជាទ្រង់គង់នៅ (ព្រះរាជមន្ទីរ) ។
រាជដំណើរ : ការធ្វើដំណើររបស់ព្រះរាជា ។
រាជតន័យ : ព្រះរាជបុត្រ ។
រាជតនយា (--តៈ នៈ យ៉ា) : ព្រះរាជបុត្រី ។
រាជតេជះ : តេជះរបស់ព្រះរាជា ។ ក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ, សម័យពីដើម ចួនកាលប្រើពាក្យនេះ ជាឋានន្តរនៃសេនាបតីសម្រាប់ទោត្រួតទាហានជើងគោក, សម័យឥឡូវ តាំងជាទីអនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងសិក្សាធិការឬក្រសួងអប់រំជាតិ ឬក៏ក្រសួងយុទ្ធនាធិការ : អ្នកឧកញ៉ារាជតេជះ (ម. ព. តេជះ ផង) ។
រាជតេជានុភាព (< រាជ+តេជ+អានុភាព) : អានុភាពនៃតេជះរបស់ព្រះរាជា ។
រាជតម្រាស់ : ព្រះតម្រាស់នៃព្រះរាជាដែលទ្រង់ត្រាស់ហៅ, ត្រាស់បង្គាប់, ត្រាស់ប្រើ ។
រាជតម្រិះ : សេចក្ដីត្រិះរិះរបស់ព្រះរាជា ។
រាជត្រកូល : ត្រកូលឬគ្រួសាររបស់ព្រះរាជា ។
រាជទណ្ឌ (--ទ័ន) : អាជ្ញារបស់ព្រះរាជា, ទោសខុសនឹងម្ចាស់ផែនដី : ត្រូវព្រះរាជទណ្ឌ ។
រាជទាន : អំណោយរបស់ព្រះរាជា; ប្រើជា កិ. ក៏បាន : ទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោសព្រះរាជទានរង្វាន់ ... ។
រាជទារក (--រក់) : ព្រះរាជបុត្រដែលនៅតូច ។
រាជទារិកា : ព្រះរាជបុត្រីដែលនៅតូច ។
រាជទិន្ន (--ទិន) : អ្វីមួយដែលព្រះរាជាទ្រង់ប្រទាន : របស់នេះជារាជទិន្ន ។
រាជទិន្ននាម (--ទិន-នៈនាម) : នាមឬងារ, បណ្តាស័ក្តិ ដែលព្រះរាជាទ្រង់ប្រោសព្រះរាជទាន ។
រាជទូត : ព្រះរាជបម្រើអ្នកនាំព្រះរាជសាសន៍ទៅកាន់ប្រទេសដទៃ (ក្នុងបុរាណសម័យ); អ្នករាជការដែលចេញទៅនៅក្នុងប្រទេសដទៃជាតំណាងជាតិនិងប្រទេសរបស់ខ្លួន (ក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្ន) ។
រាជទូតក្រិយា (--ទូត័កក្រិយ៉ា) : ក្រឹត្យឬច្បាប់, មុខក្រសួងរបស់រាជទូត ។
រាជទូតានុទូត (សំ. បា. <រាជទូត+អនុទូត) : រាជទូតនិងរាជទូតបន្ទាប់, រាជទូតធំនិងតូច (ម. ព. ទូត ន. ឬ គុ. និង ទូតានុទូត ផង) ។
រាជទេពី ឬ--ទេវី : ទេពីរបស់ព្រះរាជា ។ តាមរជ្ជប្បវេណីក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ, ប្រើពាក្យនេះ ជាឋានន្តរនៃស្ត្រីជាបាទបរិចារិកានៃក្សត្រិយ៍ទីសម្ដេចព្រះឧភយោរាជឬទីសម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ, ដែលបានអភិសេកតាមពិធីព្រាហ្មណ៍, តែទទួលទឹកក្លស់ទឹកស័ង្ខលើអាសនៈផ្សេងពីព្រះស្វាមី ។
រាជទេយ្យ (--ទៃ) : របស់ឬរង្វាន់ដែលស្ដេចទ្រង់ព្រះរាជទាន ។
រាជទ្រព្យ : ទ្រព្យរបស់ព្រះរាជា (ទ្រព្យសម្រាប់ព្រះអង្គ មិនមែនសម្រាប់រាជ្យ; ព. ផ្ទ. រាជ្យទ្រព្យ) ។
រាជទ្រោហិន : អ្នកក្បត់ព្រះរាជា, អ្នកក្បត់ផែនដី ។
រាជទ្វារ : ទ្វារព្រះរាជវាំង ។
រាជទ្វារបាល : ឆ្មាំទ្វារព្រះរាជវាំង ។
រាជធន (--ធន់) : ព្រះរាជទ្រព្យ ។
រាជធម៌ : ធម៌សម្រាប់ព្រះរាជាទ្រង់ប្រព្រឹត្តឬទ្រង់កាន់, នាទីរបស់ក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ (ម. ព. ទសពិធរាជធម៌ ផង) ។
រាជធាន, --ធានិក, --ធានិកា,--ធានី : នគរ, ក្រុង ដែលព្រះរាជាទ្រង់គង់នៅ ។
រាជធាត្រី : ស្រីអ្នកបំបៅឬបីពរក្សាព្រះរាជទារកឬព្រះរាជទារិកា (ម. ព. ធាត្រី ផង) ។
រាជធីតា (--ដា) : ព្រះរាជបុត្រី, ព្រះអង្គម្ចាស់ស្ត្រី ។
រាជធីតុបតី (--ប៉ៈដី) : កូនប្រសាប្រុសរបស់ព្រះរាជា (ហៅត្រឹមតែ ព្រះធីតុបតី ក៏បាន) ។
រាជធុរៈ ឬ--ធុរា : ការរវល់របស់ព្រះរាជា, ការគ្រប់គ្រងផែនដី ។
រាជនត្តា : ចៅរបស់ព្រះរាជា (ទាំងបុរសទាំងស្ត្រី) ។
រាជន័យ : ដំណើររាជការ (រាជសាស្រ្ត) ។
រាជនារី : ស្រីព្រះស្នំ, អស់អ្នក ។
រាជនាវា : នាវាព្រះរាជទ្រព្យ (ច្រើនប្រើជា ព្រះទីន័ង នាវា) ។
រាជនាវិក : អ្នកកាន់ការក្នុងព្រះរាជនាវា ។
រាជនាវិកបតី ឬ --នាវិកាធិបតី (--ប៉ៈដី) : នាហ្មឺនអ្នកត្រួតត្រាលើពួករាជនាវិក (ចាងហ្វាងរាជនាវា) ។
រាជនិពន្ធ (--ពន់) : សេចក្ដីឬរឿងរ៉ាវដែលព្រះរាជាទ្រង់តែងដោយព្រះអង្គឯង ។ ក្រុមនាម៉ឺនអ្នកកាន់ការខាងព្រះរាជពង្សាវតារ..., ហៅថា ក្រុមព្រះរាជនិពន្ធ ។
រាជនិមន្តន៍ : ការនិមន្តបព្វជិតតាមព្រះរាជតម្រាស់ ។
រាជនិវេសន៍ : លំនៅរបស់ព្រះរាជា (ព្រះរាជមន្ទីរ ឬព្រះរាជវាំង) ។
រាជនីតិ : ច្បាប់ឬបែបបទសម្រាប់ព្រះរាជា សម្រាប់ព្រះរាជឱរស ដែលនឹងបានជាក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ, សម្រាប់គ្រប់គ្រងប្រទេស ។
រាជនីតិវិជ្ជា ឬ--វិទ្យា : ចំណេះខាងរាជនីតិ ។
រាជនីតិសាស្រ្ត : គម្ពីររាជនីតិ ។
រាជនីតិសិក្សា : ការហាត់រៀនរាជនីតិ ។
រាជនេតិ (--នេត) : ឈ្មោះច្បាប់ដំបូន្មានបុរាណមួយជាស្នាព្រះហស្តព្រះបាទស្រីធម្មរាជា (ព្រះរាជសម្ភារ) ។ ហៅថា : ច្បាប់ព្រះរាជសម្ភារ ដូច្នេះក៏បាន ។
រាជបក្សី : ស្ដេចសត្វស្លាបឬបក្សីដែលព្រះរាជាទ្រង់ចិញ្ចឹម ។
រាជបញ្ជា : សេចក្ដីបង្គាប់នៃព្រះរាជា, ព្រះរាជឱង្ការត្រាស់បង្គាប់ (ម. ព. បញ្ជា ផង) ។
រាជប្បញ្ញត្តិ (--ជ័ប-ប័ញ-ញ៉ាត់) : បញ្ញត្តិរបស់ព្រះរាជា (សេចក្ដីដែលម្ចាស់ផែនដីតាំងទុកឲ្យប្រជាពលរដ្ឋប្រតិបត្តិតាម) ។
រាជបណ្ឌិត : អ្នកប្រាជ្ញរបស់ព្រះរាជា ។
រាជបណ្ឌិត្យសភា : ការប្រជុំឬទីប្រជុំរបស់ពួករាជបណ្ឌិត, ក្រុមរាជបណ្ឌិត (បារ. Académie) ។
រាជបណ្ឌិត្យភាព : បែបបទ, មុខការរបស់រាជបណ្ឌិត ។
រាជបណ្ណារក្ខ : (បា.<រាជ+បណ្ណ “សំបុត្រ, ដីកា,...” + អារក្ខ “ទុកដាក់”) អ្នកទុកដាក់សំបុត្រ, ចុតហ្មាយ, ដីកា, ក្បួនច្បាប់,... របស់ព្រះរាជា (សរសេរជា រាជបណ្ណារក្ស ក៏បាន) ។
រាជបណ្ណាល័យ : (បា. < រាជ+បណ្ណ+អាលយ “លំនៅ, កន្លែង”) បណ្ណាល័យរបស់ព្រះរាជា ។ ឈ្មោះមហាមន្ទីរមួយនៅក្រុងភ្នំពេញ ជាទីតម្កល់គម្ពីរក្បួនច្បាប់ផ្សេងៗ ជាសម្បត្តិឬជាឃ្លាំងចំណេះរបស់កម្ពុជរដ្ឋ... (គឺក្រុមពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យសព្វថ្ងៃ) ។
រាជបត្នី : ប្រពន្ធរបស់ព្រះរាជា; ព្រះអគ្គមហេសី ។
រាជបថ ឬ --មាគ៌ា (--បត់ ឬ--មាគ៌ា) : ផ្លូវសម្រាប់ព្រះរាជា (ផ្លូវហ្លួង) ។
រាជបន្ទូល : ព្រះបន្ទូលរបស់ក្សត្រិយ៍ឧភយោរាជឬមហាឧបរាជ ។
រាជបន្ទូលលេខា : សំបុត្រសម្ដេចព្រះឧភយោរាជឬសម្ដេចព្រះមហាឧបរាជប្រើតាមធម្មតា ។
រាជបព្វជិត : ព្រះរាជាដែលលះរាជសម្បត្តិចេញទ្រង់ព្រះផ្នួសបានជាអ្នកបួសហើយ ។
រាជបរិច្ចាគ : ការចំណាយព្រះរាជទ្រព្យ ។
រាជបរិពារ ឬ --បរិវារ : បរិពារឬបរិវាររបស់ព្រះរាជា ។
រាជបរិវត្តន៍ (--វ័ត) : ការផ្លាស់រាជ្យ ។
រាជបរិស័ទ ឬ--បរិសទ្យ : បរិស័ទរបស់ព្រះរាជា ។
រាជបល្ល័ង្ក : បល្ល័ង្ករាជ្យ (បល្ល័ង្កក្រោមស្វេតឆត្រ) ។
រាជបិតា : បិតារបស់ព្រះរាជា (ច្រើនហៅថា ព្រះវររាជបិតា ឬ ព្រះវរបិតា) ។
រាជបុត្រ ឬ--បុត្រា : បុត្រប្រុសរបស់ព្រះរាជា (ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រា) ។
រាជបុត្រី : កូនស្រីរបស់ព្រះរាជា (ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី) ។
រាជបុរស (--បុរស់) : បុរសរបស់ព្រះរាជា (ខ្ញុំរាជការ) ។
រាជបុរី : ក្រុងដែលស្ដេចគង់នៅ (ក្រុងហ្លួង) ។
រាជបុរោហិត : បុរោហិតរបស់ព្រះរាជា ។
រាជបំណង : សេចក្ដីប៉ងរបស់ហ្លួង ។
រាជបំណន់ : បំណន់ហ្លួង ។
រាជបម្រើ : អ្នកដែលព្រះរាជាទ្រង់ត្រាស់ប្រើ ។
រាជប្បវេណី ឬ--ប្រពៃណី : ទំនៀមរបស់ស្ដេចតៗមក (ម. ព. បវេណី, ប្រពៃណី និង រជ្ជប្បវេណី ផង) ។
រាជប្រកាស (ម. ព. ប្រកាស) ។
រាជប្រវត្តិ ឬ --ពង្សាវតារ : ពង្សាវតារក្សត្រិយ៍, របាក្សត្រិយ៍ ។
រាជពន្ធុ (--ព័ន-ធុ) : ផៅពង្សស្ដេច ។
រាជពល (--ពល់) : កម្លាំងស្ដេច; រេហ៍ពលរបស់ព្រះរាជា ។
រាជពលានុភាព : (សំ. បា. < រាជ+ពល+អានុភាវ, វ> ព ) អានុភាពនៃរាជពល ។
រាជពលី : (ម. ព. ពលី) ។
រាជពាហនៈ ឬ--វាហនៈ, --វាហី : ពាហនៈរបស់ព្រះរាជា ។
រាជពិធី : (ម. ព. ពិធី) ។
រាជព្រឹត្តិ : មារយាទ, សណ្ដាប់ធ្នាប់, ឫកពារបស់ព្រះរាជា ។
រាជភក្តី : សេចក្ដី ស្មោះត្រង់ចំពោះព្រះរាជា ។
រាជភគិនី : បងស្រីឬប្អូនស្រីរបស់ ព្រះរាជា (ម. ព. ភគិនី ផង) ។
រាជភណ្ឌ (--ភ័ន) : ព្រះរាជទ្រព្យ ។
រាជភ័យ : ភ័យអំពីអាជ្ញាស្ដេច; ភ័យអំពីកំហុសចំពោះព្រះរាជា ។
រាជភាគិនេយ្យ (--នៃ) : កូនប្រុសរបស់ព្រះរាជភគិនី (ក្មួយប្រុសរបស់ព្រះរាជា); បើក្មួយស្រីជា រាជភាគិនេយ្យា (ច្រើនហៅត្រឹមតែ ព្រះភាគិនេយ្យ, ព្រះភាគិនេយ្យា; ម. ព. ទាំងពីរនេះផង) ។
រាជភាតា : បងប្រុសឬប្អូនប្រុសរបស់ព្រះរាជា (ច្រើនហៅ ព្រះជេដ្ឋា, ព្រះអនុជ; ម. ព. ទាំងពីរនេះ និង ភាតា ផ) ។
រាជភូត : ស្ដេចទេវតា; បិសាចដែលអង់អាច, បិសាចកាច (ស្ដេចខ្មោច); ច្រើននិយាយថា បិសាចរាជភូត ។
រាជភោគ្គ (--ភោក) : អ្នកគាល់បម្រើព្រះរាជា (រាជូបដ្ឋាក, មហាតលិក); រាជសេវ័ក ។
រាជភោជន : ភោជនសម្រាប់ព្រះរាជា (ព្រះស្ងោយឬព្រះក្រយាស្ងោយ)។
រាជភ្រឹត : ទាហានហ្លួង ។
រាជភ្រឹត្យ : ខ្ញុំរាជការ; អ្នកបម្រើផ្ទាល់ព្រះអង្គ ។
រាជមន្ត ឬ--មន្រ្ត : មន្តសម្រាប់ព្រះរាជា (ម. ព. មន្ត ឬ មន្រ្ត ផង) ។
រាជមន្ត្រី : សេនាបតី, រដ្ឋមន្ត្រី ។
រាជមន្ទីរ : ព្រះរាជដំណាក់; ក្រុមព្រះរាជមន្ទីរ ក្រុមឱភាសមន្ត្រីឬក្រុមរឿនហ្លួង ។
រាជមហាមាត្យ (--ម៉ាត) : អមាត្យធំរបស់ព្រះរាជា, សេនាបតីធំ, នាយករដ្ឋមន្ត្រី ឬរដ្ឋមន្ត្រីទី ១ ។
រាជមហេសី : មហេសីហ្លួង ។
រាជមាតា : មាតារបស់ព្រះរាជា ។ តាមច្បាប់រាជសព្ទខ្មែរប្រើចំពោះតែមាតារបស់ក្សត្រិយ៍ទីឧភយោរាជឬទីឧបរាជ, ហៅបាន ២ យ៉ាងគឺ ព្រះរាជមាតា, ព្រះវរមាតា (តាមថ្នាក់វង្សនិងស័ក្តិ) ។
រាជមាលកៈ ឬ--មាល័ក : ព្រះពន្លា ។
រាជមិត្ត, --មិត្រ ឬ--សខា (--សៈខា) : មិត្រឬសម្លាញ់របស់ព្រះរាជា ។
រាជមុទ្ទិកា ឬ--មុទ្រិកា : ចិញ្ចៀនហ្លួង (ព្រះទម្រង់ ឬព្រះទម្រង់អង្គុលី) ។
រាជមុទ្ធាភិសេក : ការអភិសេកឲ្យបានពេញទីជាមុទ្ធាភិសិត្តរាជ (ម. ព. មុទ្ធាភិសេក ផង) ។
រាជមុទ្ទា, --មុទ្រា ឬ--លញ្ឆករ (--ល៉ាញ់-ឆៈក) : ត្រាហ្លួង (ត្រាផែនដី); ហៅ ព្រះវរលញ្ឆករ ក៏បាន ។
រាជមេត្រី : មេត្រីរបស់ព្រះរាជានិងព្រះរាជាផងគ្នា, មេត្រីរបស់រាជការរដ្ឋបាលប្រទេសមួយនិងប្រទសដទៃ : ចងព្រះរាជមេត្រី ។
រាជយាន : យានហ្លួង; ខ្មែរហៅចំពោះតែព្រះសាលៀង ។
រាជយុទ្ធ : ការដែលស្ដេចនិងស្ដេចច្បាំងគ្នាតទល់ផ្ទាល់ព្រះអង្គ ។
រាជយោសិត : ស្ត្រីរបស់ព្រះរាជា (ព្រះរាជមហេសី) ។
រាជរង្គ (--រង់) : ប្រាក់ ។
រាជរដ្ឋាភិបាល : រដ្ឋាភិបាលនៃព្រះរាជា, ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋដែលទាក់ទងដោយព្រះមហាក្សត្រិយ៍ ។
រាជរថ : រថហ្លួង, រថព្រះទីន័ង ។
រាជរថាធិបតី (--ធិប៉ៈដី) : អធិបតីក្រុមរាជរថ, ចាងហ្វាងរាជរថ ។
រាជរាជ (រាជៈរាច) : ស្ដេចរបស់ស្ដេច គឺព្រះរាជាដែលមានស្ដេចប្រទេសឯទៀតជាចំណុះ (អធិរាជ) ។
រាជរាក្ស័ស : ស្ដេចដែលកាចដូចជារាក្ស័ស (ស្ដេចកំណាច) ។
រាជរោង : រោងរាំឬរោងល្ខោនក្នុងព្រះរាជវាំង ។
រាជឫទ្ធិ (--រឹត) : ឫទ្ធិរបស់ព្រះរាជា ។
រាជឫទ្ធានុភាព : (<រាជ+ឫទ្ធិ+អានុភាព) អានុភាពនៃរាជឫទ្ធិ ។
រាជឫសី : រាជរ្សី ឬ រាជិសី ឥសីស្ដេច គឺឥសីដែលកាលនៅជាគ្រហស្ថជាក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ ។
រាជលក្ខណៈ, --លក្សណៈ ឬ--លក្ស្ម័ន : លក្ខណៈស្ដេច, លក្ខណៈរបស់អ្នកមានបុណ្យដែលចង្អុលឲ្យឃើញប្រាកដថាមុខជានឹងបានសោយរាជ្យ ។
រាជលក្ស្មី (--ល័កស្មី) ឬ--សិរី : លាភនិងសេចក្ដីចម្រើនរបស់ព្រះរាជា ។
រាជលិខិត ឬ--លេខា : សំបុត្រហ្លួង គឺសំបុត្រដែលហ្លួងសរសេរដោយព្រះអង្គឯង ។
រាជលេខាធិការ : ស្មៀនធំរបស់ហ្លួង ឬអធិបតីនៃក្រុមស្មៀនហ្លួង ។
រាជលេខានុការ : ស្មៀនតូច ឬស្មៀនរងដែលនៅក្រោមបង្គាប់រាជលេខាធិការ ។
រាជវ័ង ឬ--វាំង : វាំងរបស់ព្រះរាជា ។
រាជវង្ស (--វង់) : វង្សស្ដេច ។
អ្នករាជវង្ស : បុត្រឬបុត្រីរបស់បិតាជាអ្នកអង្គម្ចាស់ មាតាមានជាតិថយចុះពីថ្នាក់អ្នកអង្គម្ចាស់មក, ឬបុត្រាបុត្រីរបស់មាតាបិតាជាអ្នករាជវង្សដូចគ្នា ។
រាជវង្សានុវង្ស : (<រាជវង្ស+ អនុវង្ស) វង្យស្ដេចនិងវង្សដែលជាប់ក្រសែស្ដេច តែយារឬឃ្លាតក្លាយហើយ ។
រាជវេស្ម័ន : ព្រះរាជវាំង ។
រាជសក្តិ ឬ--ស័ក្តិ : អំណាចហ្លួង ។
រាជសទ្ធា : សទ្ធារបស់ព្រះរាជា ។
រាជសត្រ (--ស័ត) : ការបូជាយញ្ញដែលព្រះរាជាទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ឲ្យធ្វើ ។
រាជសទ្ម័ន : ព្រះរាជវាំង (រាជវេស្ម័ន)។
រាជសព្ទ (--ស័ប) : សព្ទស្ដេច គឺពាក្យសម្រាប់ស្ដេចឬពាក្យសម្រាប់ប្រើចំពោះស្ដេច, ដូចជា : កាត់សក់ ថា ចម្រើនព្រះកេសា, លុបមុខ ថា ស្រពព្រះភក្រ្ត, ដេក ថា ផ្ទំ ជាដើម ។
រាជសម្បត្តិ ឬ រាជ្យ-- : សម្បត្តិសម្រាប់ព្រះរាជា ឬសម្បត្តិសម្រាប់ផែនដី ។
រាជសម្ពន្ធ (--សំពន់) : ការចងពន្ធរបស់ព្រះរាជា ។
រាជសម្ព័ន្ធ : ការជាប់ទាក់ទងដោយព្រះរាជា ។
រាជសម្ពន្ធមិត្ត ឬ --មិត្រ (--សំព័នធៈមិត) : មិត្ររបស់ស្ដេចក្នុងប្រទេសមួយនិងមួយចងភ្ជាប់គ្នា ។
រាជសម្ពន្ធមេត្រី : សេចក្ដីរាប់រកយកជាគ្នារបស់ស្ដេចនិងស្ដេចប្រទេសដោយខ្លួន ។
រាជសម្ភារ (--សំភា) : ការទំនុកបម្រុង, ស្រោចស្រង់, សង្រ្គោះ របស់ព្រះរាជា; ប្រើសំដៅសេចក្ដីថា “បុណ្យឬតេជះរបស់ស្ដេច” ក៏មាន ។
រាជសភា : សាលាជំនុំយុត្តិធម៌ (សាលាយុត្តិធម៌) ។
រាជសវនីយ៍ ឬ --សៅវនីយ៍ (--វ៉ៈ ន៉ី) : ព្រះបន្ទូលរបស់សម្ដេចព្រះរាជជននីឬសម្ដេចព្រះអគ្គមហេសី, សម្ដេចព្រះមហាក្សត្រិយានី (ប្រើត្រឹមតែ ព្រះសវនីយ៍ ឬ ព្រះសៅវនីយ៍ ក៏បាន) ។
រាជសវនីយ៍លេខា ឬ --សៅវនីយ៍លេខា : សំបុត្ររបស់សម្ដេចព្រះរាជជននី ឬ សម្ដេចព្រះអគ្គមហេសី, សម្ដេចព្រះមហាក្សត្រិយានី, (ប្រើត្រឹមតែ ព្រះសវនីយ៍លេខា ឬ ព្រះសៅវនីយ៍លេខា ក៏បាន) ។
រាជសាសន៍ : សំបុត្ររបស់ក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យប្រើទៅមកចំពោះក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យដូចគ្នា ។ តាមច្បាប់រាជសព្ទខ្មែរ, បើសំបុត្រក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យហៅ ព្រះបរមរាជសាសន៍, សំបុត្រក្សត្រិយ៍ឧភយោរាជ ឬឧបរាជថ្វាយទៅក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យប្រទេសដទៃ ហៅ ព្រះបវររាជសាសន៍ ។
រាជសាស្រ្ត : ដំណើររាជការ, គំនិតឬល្បិចរាជការ ។
រាជសីហ៍, --សិង្ហ ឬ--សឹង្ហ : ស្ដេចសីហៈឬស្ដេចសឹង្ហ ។
រាជសុណិសា ឬ--សុណ្ហា (--សុន-ហា) : កូនប្រសាស្រីរបស់ព្រះរាជា (ហៅត្រឹមតែ ព្រះសុណិសា ឬ ព្រះសុណ្ហា ក៏បាន) ។
រាជសេនា សេនារបស់ព្រះរាជា ។
រាជសេនាមាត្យ : (សំ. < រាជ+សេនា+ អមាត្យ) សេនានិងអមាត្យរបស់ព្រះរាជា ។
រាជសេវកៈ ឬ —សេវ័ក : ខ្ញុំរាជការក្នុងព្រះរាជសំណាក់ ។
រាជសេវកាមាត្យ : (សំ. < រាជសេវក+ អមាត្យ) រាជសេវ័កនិងរាជអមាត្យ (ម. ព. អមាត្យ ផង) ។
រាជសំណាក់ : លំនៅរបស់ព្រះរាជា, ព្រះរាជវាំង ។
រាជស្រឹង្គារ : សេចក្ដីស្រឡាញ់ ឬសេចក្ដីត្រេកត្រអាលរបស់ព្រះរាជា; ខ្មែរប្រើពាក្យនេះសំដៅសេចក្ដីថា ស្រីព្រះស្នំ ក៏មាន ។
រាជហង្ស : ស្ដេចហង្ស ។
រាជហត្ថលេខា : អក្សរ, សំបុត្រ ដែលព្រះរាជាទ្រង់សរសេរដោយព្រះហស្តព្រះអង្គ; ការសរសេរចុះព្រះបរមនាមដោយព្រះហស្តព្រះអង្គ (ឡាយព្រះហស្ត) ។ តាមច្បាប់រាជសព្ទខ្មែរថា : សំបុត្រដែលម្ចាស់ផែនដីទ្រង់សរសេរទុកជាគ្រឿងចំណាំសម្រាប់ព្រះអង្គ ហៅថា ព្រះរាជហត្ថលេខា; បើទ្រង់សរសេរដោយការផ្សេងតែពុំមែនជាផ្លូវរាជការ ហៅថា ព្រះបរមរាជហត្ថលេខា ។
រាជហឫទ័យ ឬ--ហទ័យ : ព្រះទ័យ (ចិត្ត) របស់ស្ដេច ។
រាជអមាត្យ ឬ រាជាមាត្យ : មន្ត្រីទីប្រឹក្សាកិច្ចការផែនដីរបស់ព្រះរាជា ឬប្រឹក្សាជាមួយនឹងព្រះរាជា ។
រាជអាជ្ញា : អាជ្ញានៃព្រះរាជា; ខ្មែរប្រើសំដៅសេចក្ដីថា អ្នកទទួលអំណាចពីព្រះរាជា ។
រាជអាណាចក្រ ឬ រាជាណាចក្រ : អាណាចក្ររបស់ព្រះរាជា ។
រាជឱង្ការ : សម្ដីក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ ។ តាមច្បាប់រាជសព្ទខ្មែរថា : សំបុត្ររបស់ម្ចាស់ផែនដីចេញឲ្យប្រជារាស្រ្តដឹងគ្រប់គ្នាទួទៅ ហៅថា ព្រះរាជឱង្ការនូវព្រះបន្ទូលសូរសីហនាទ (--សូរ៉ៈ--) ។ សំបុត្រដែលម្ចាស់ផែនដីទ្រង់សរសេរដោយព្រះហស្តព្រះអង្គ ហៅថា ព្រះរាជឱង្ការលេខា ។
រាជឱរស : កូនប្រុសរបស់ព្រះរាជា (បើព្រះរាជបុត្រីថា រាជឱរសា) ។
រាជអំណរ : សេចក្ដីអររបស់ព្រះរាជា ។
រាជអំណោយ : របស់ដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះរាជទាន ។ល។
រាជាធិការី : (បា. < រាជ + អធិការី) អ្នកធ្វើការស្ដេច (អ្នករាជការឬខ្ញុំរាជការ); ហៅថា រាជាធិក្រឹត្យ ក៏បាន; បើស្ត្រីជា រាជាធិការិនី ឬ រាជាធិការិកា, រាជាធិក្រឹតា ។
រាជាធិបតី (--ប៉ៈដី) : សំ. បា. < រាជ+អធិបតិ) ឬ រាជាធិរាជ (សំ. បា. < រាជ+អធិរាជ) ព្រះរាជាដែលជាធំជាងស្ដេចបទេសរាជ្យ (ស្ដេចដែលមានប្រទេសឯទៀតជាចំណុះ) ។
រាជាធិបតេយ្យ (--ប៉ៈ តៃ) : បា. < រាជ+ អាធិបតេយ្យ) ប្រទេសឯករាជ្យដែលមានក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យជាអធិបតី (ប្រទេសដែលមានស្ដេចនៅលើច្បាប់); ព. ផ្ទ. ប្រជាធិបតេយ្យ (ម. ក្នុង ព. ប្រជា) ។
រាជានុញ្ញាត (--នុញ-ញ៉ាត) : បា. <រាជ+អនុញ្ញាត) សេចក្ដីដែលព្រះរាជាទ្រង់យល់ព្រមហើយ ។
រាជានុភាព : (សំ. បា. < រាជ+អានុភាវ, វ> ព ) អានុភាពនៃព្រះរាជា (អំណាចស្ដេច) ។
រាជាភិសេក (--សែក) : បា. < រាជ+អភិសេក) ។ ពិធីស្រោចទឹកក្លស់ទឹកស័ង្ខតាំងព្រះរាជា គឺតាំងឲ្យពេញទីជាក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ (ម. ព. អភិសេក ផង) ។
រាជាយុត្តកៈ : (បា. < រាជ+អាយុត្តក) ស្មៀនរបស់ព្រះរាជា (ម. ព. អាយុត្តកៈ ផង) ។
រាជាយុត្តកសភា (--កៈសៈភា) : បា. < រាជ+អាយុត្តក+សភា) ក្រុមឬទីធ្វើការរបស់ពួកស្មៀនព្រះរាជា (ម. ព. អាយុត្តកសភា ផង) ។
រាជាយុត្តកាធិបតី (--បៈដី) : បា. < រាជ+អាយុត្តក+អធិបតិ) អធិបតីរបស់ក្រុមព្រះរាជាយុត្តកៈ (ចាងហ្វាងក្រុមស្មៀនហ្លួង) ។
រាជាវលី : (សំ. បា. < រាជ+ អាវលិ) លំដាប់ឬវង្សស្ដេច ។
រាជាសនៈ : (សំ. បា. <រាជ+អាសន) អាសនៈសម្រាប់ព្រះរាជា, រាជបល្ល័ង្ក ។
រាជូបករណ៍ ឬ រាជោបករណ៍ (--ប៉ៈក) : បា. < រាជ+ឧបករណ) គ្រឿងប្រើប្រាស់សម្រាប់ព្រះរាជា, គ្រឿងប្រើប្រាស់ជិតព្រះអង្គ; (ទង់រាជូបករណ៍ ទង់សម្រាប់ព្រះរាជាទ្រង់ប្រើផ្ទាល់ព្រះអង្គ) ។
រាជូបដ្ឋាក ឬ រាជោបដ្ឋាក (--បុ័ត-ឋាក) : បា. < រាជ+ ឧបដ្ឋាក) អ្នកគាល់បម្រើព្រះរាជា (អ្នកបម្រើព្រះស្ងោយ, មហាតលិក); បើស្រីជា រាជូបដ្ឋាយិកា ឬ រាជោបដ្ឋាយិកា ។
រាជូបដ្ឋាន ឬ រាជោបដ្ឋាន (--បុ័ត-ឋាន) : បា. < រាជ+ឧបដ្ឋាន) ការបម្រើឬការចូលគាល់ព្រះរាជា ។
រាជូបត្ថម្ភ ឬ រាជោបត្ថម្ភ (--បុ័ត-ថ័ម) : បា. < រាជ+ឧបត្ថម្ភ) សេចក្ដីទំនុកបម្រុង, ផ្ចុងផ្តើម, បណ្ដុះបណ្ដាលរបស់ ព្រះរាជា ។
រាជូបភោគ ឬ រាជោបភោគ (--ប៉ៈភោក) : បា. <រាជ+ឧបភោគ) គ្រឿងឧបភោគរបស់ព្រះរាជា ។
រាជេន្រ្ទ (--ជេន) : សំ. <រាជ+ឥន្ទ្រ, ឥ > ឯ) រាជាធិរាជ ។
រាជោវាទ : (បា. <រាជ+ឱវាទ) ដំបូន្មានរបស់ព្រះរាជា ។
រាជោវាទានុសាសន៍ ឬ រាជោវាទានុសាសនី : (បា.<រាជ+ ឱវាទ+អនុសាសន ឬ អនុសាសនី) ពាក្យទូន្មាននិងពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះរាជា ។ល។

2. (រាច) ( ន. ) ត្រីឥតស្រកាមួយប្រភេទសន្តានត្រីប្រាតែធំជាងត្រីទន្លេទាំងអស់ រាប់ថាជាស្ដេចត្រីក្នុងទន្លេ : ត្រីរាជជាមច្ឆជាតិមានមាឌធំជាងត្រីទាំងអស់ក្នុងទន្លេ ។giant catfish Mekong giant catfish Pangasianodon gigas